1 en 3 oktober evacueren
Evacuatie van de wijken D,E en de rest van A. Alles moest naar Oisterwijk, Haaren, Udenhout en Helvoirt. Ook totale evacuatie van Best. Later kwam gelukkig af dat Spoordonk en wijk C mochten blijven. De rest ontruimd en velen bleven in Spoordonk hangen. Met het Roode Kruis en gemeente meegewerkt aan evacuatie. Nieuwe registratie. In Spoordonk zitten plm 4000 mensen.
Kerk in puin.
Onze 2e evacuatie-Zondag. We gaan om 8 uur naar de H.Mis bij de Paters. ’t Is er overvol. Ik hoor, dat Frans om 10 uur geweest is, dat vind ik prettig. Op onzen weg zien we tusschen Best en Liempde groote rookkolommen. ’t Is verder overal rustig.
Weer tijdens de H.Mis ontploffen er 5 granaten dichtbij. Ik hoorde ze eerst afschieten, ’t geschut staat dus niet zóó ver weg. Nellie is naar ’t dorp. In de Notel zijn ze menschen aan ’t ophalen om te spitten. Er moet een soort loopgravenlinie gemaakt worden. In de lucht is geen activiteit, wel wat heen en weer vliegen. Tegen 9 uur hangen er op verschillende plaatsen lichtkogels in de lucht. We verwachten iets. Op ’t kanaal zijn mitrailleurs over en weer aan ’t schieten, ‘t knettert flink. En ook ’t geschut achter ons is in actie, we hooren de granaten over ons heen gieren, maar ze komen ver weg, men zegt over ’t kanaal neer.
Zondag “Da Pacem”. De missen waren voor de gelovigen om 7, 8 en 10 uur. Wij hebben de mis van zeven uur en negen uur (korte Hoogmis met één heer). Gisteren was voor de parochianen ook gelegenheid om te biechten geweest van 4 tot 7 uur. De biechtstoel is in een zijkapelletje. Zo goed en zo kwaad dit ging hielden we vandaag ook Recollectie tot vier uur. Na het diner waarschuwde ons pater overste, zeer voorzichtig te zijn in onze uitlatingen. Het schijnt dat er spionnen in het dorp zitten. Even voor tweeën reed een Duitse rode kruis auto voor, om enige bedden met matrassen te halen. Een uur later werden pater overste en Pater Tessen bij twee gewonde Duitsers geroepen bij de boerderij van de Biggelaar. Toen Pater Overste even in een greppel dook om zich te dekken tegen juist aansuizende granaten, viel hij met zijn hand in een gla scherf. Een lichte verwonding.
Om 5:00 uur was lof met Rozenhoedje voor het volk. Enige fraters waren aangewezen om te zingen. Om 6:30 uur was het gewone lof voor de communiteit.
We hebben nu 20 zieken in huis, 73 evacués ,75 paters broeders en fraters.
Recollectiedag tot aan het middageten. H.Mis en H.Communie. Er wordt weinig geschoten. We gaan weer veel naar de begane grond: gang, refter enz. De verveling doet zich gevoelen. Er zitten veel muizen in de kelder;
‘s nachts erg lastig! We eten ‘s middags één gerecht: of stamp, of soep, maar zeer krachtig toebereid, daarna appelmoes en fruit.
In het huis hebben we veel waterschade. Het regent veel en al dat water stroomt door de gaten, vooral van de platte daken, naar binnen; dat dringt door de zolder, plafond en volgende vloer en plafond door. Iedere dag gaan de zusters dweilen.
Vanmiddag, toen de knechts op de boerderij waren, hadden de Duitsers een varken en touw om de poot gebonden om het weg te slepen. Ze konden het nog juist verhinderen. De varkens liepen buiten; ze zijn nu binnen gebracht.
Om ongeveer 17.00 uur bezoek van twee jongens uit Oisterwijk. Daar werd verteld, dat het Moederhuis verbrand was. Ze zijn door het gat in de ringmuur binnengestapt. Op 16 september is in Oisterwijk een munitietrein in brand geschoten: 26 huizen verbrand, plafond van de school van de Lind omlaag, ook nog schade in huis. Op Catharinenberg is Rustoord (verwaarloosde kinderen) ondergebracht en nog enkele huishoudens, die geen onderdak meer hadden.
De directeur van de waterleiding is geweest: Best bevrijd! De Engelse tanks aan deze kant van de overweg. Middelbeers vrij. Het stationsemplacement van Den Bosch door de Duitsers vernield. De directeur dacht ons wel aan water te kunnen helpen, maar we durven het niet, va wege de lekken in de leiding, die er kunnen zijn (door de granaatscherven).
In de Notel worden loopgraven aangelegd. Weer worden er jongens opgepikt om te gaan graven. Maar ze mogen weer terug naar huis.
Kerk in brand. Enkele dagen van tevoren kleptorentje in brand (nakijken parochiearchief).
Om 12 uur geschoten met fosforgranaten op kleptorentje (40 mm), kerk in brand en uitgebrand. Om half 3 stort toren in. 1/3e deel
Een boerderij in Straten in brand geschoten en de boerderij van Piet v.d. Bosch ( 1 uur) zie aantek., vanwege concentratie mensen die uit de kom waren gevlucht wegens mortiervuur.
Toen de kerk brandde kwamen er weer brisantgranaten. Deze dag is ook het klooster zwaar beschoten en Breekelmans afgebrand (vermoedelijk).
Best is op 2 okt. geëvacueerd,- tot de overweg was al eerder vertrokken. Oirschot moest 3 okt. weg, zie meerdere aantek. o.a. Jan Smits.
’n Prachtige najaarsmorgen! En de klok een uur terug, maar we doen er nog niet aan mee, want bij de Paters doen ze ’t ook niet, en anders raken we met de H.Missen in de war. Ondanks de voorteekenen van gisteren avond is er vannacht niets gebeurd en hebben we rustig geslapen. In plaats van klokkengelui worden we op tijd gewekt door de mitrailleurs. Bewonderen de schutters ook dezen heerlijken morgen? ’t Is nogal een fiksch gevecht, uit de richting Best-Liempde en niet zóó ver weg. Zouden de Engelschen over de spoorlijn proberen te komen? Volgens een radio-bericht zou de Engelsche Hoofdmacht in Bladel zijn en zich daar splitsen naar Tilburg en Eindhoven. Generaal Eisenhouwer zou de bevolking van Brabant moed en vertrouwen hebben ingesproken, dat dit gebied zoo belangrijk is in de
strategie; dus dat het in hoofdzaak om onze bevrijding gaat, en dit moet niet ten koste van menschen en materiaal gaan. Wanneer ze met Den Bosch en Tilburg den driehoek dicht maken, dan is onze bevrijding maar een klein kunstje, maar dat duurt nog wel enkele dagen. Dat is echter voor de Duitsche legerleiding geen bezwaar. Intusschen is ’t hier voor de burgerbevolking een verschrikkelijk afwachten en komen er dagelijks doode en gewonde burgers bij, om niet te spreken van de ellende, met zoozeer de honger, die de menschen ondergaan, bij elkaar gepakt in kleine en groote boerderijen en schuren en stallen. En je vraagt je af hoe ‘t moet gaan, wanneer we zóó den winter in moeten, terwijl het toch ’s nachts al steeds kouder begint te worden. Lieve Vrouwke, Lieve Vrouwke, sta ons toch bij, help ons! Maar de morgen, die zoo stralend begon, brengt pech. Hertha is weg (de hond, red.)! We zoeken en fluiten overal, maar zij is niet te vinden en ik geef ’t op. De mogelijkheid bestaat, dat ze alleen naar huis is geloopen, maar ik betwijfel ‘t; ’t is nog zoover van ’t dorp af. Ik krijg er kwaden zin om, nu bovendien tijdens mijn zoeken al ’t waschwater voor Annemieke verdwenen is. ’t Is Maandag: waschdag!! ’t Kost me even moeite, maar een doordringende aanval op onze toren bombardeert ook deze kleine speldenprik in mijn gemoed weg. Ik kleed Annemieke aan en ga een eindje met de kinderen wandelen, doch kom onderweg op ’t idee om Martha Heijms, die als zieke bij de Paters is ondergebracht, te gaan bezoeken. Onderweg staan we tweemaal stil om ’t beschieten van den toren te bekijken. ’t Gaat er verschrikkelijk oplos. Martha is erg blij met mijn bezoek. Om half één waarschuwt iemand met een verrekijker, dat er rook komt uit de kerk bij ’t kleine kleptorentje. Inderdaad bemerk ik ’t zelf met het bloote oog. Zou ’t werkelijk waar kunnen zijn? Waarachtig! Ik zie zelf een vlam omhoog schieten. Mijn Jezus, barmhartigheid! Spaar Uw woonsteden! Lieve Hemel, de vlammen worden grooter en grooter; ’t is ontzettend: onze prachtige, mooie, oude, trotsche kerk in vlammen! Wat een kostelijk bouwwerk en wat een kostbare inhoud gaat daar verloren! En toch, de toren staat er nog, er wordt op ’t oogenblik niet op geschoten. Na een uurtje meenen we, dat het dak van de kerk al is ingestort, want de vlammen worden minder en we zien geen kerk meer, alleen nog de toren met wat rook. Dan, om half drie een granaat, hij treft den toren in zijn hart en ziedaar: de sterke valt. ’t Grijpt ons allen aan: nooit, nooit zullen we dit sieraad terug krijgen. Een afschuw om opnieuw voor deze ellendige, niets ontziende oorlog. Welke partij heeft daar nu schuld aan? Mogelijk alle twee wel, maar ons onschuldige dorp moet er voor boeten. Kees Kemps met Pieter zijn naar den mulder en komen terug met Hertha en berichten uit ’t dorp. Gelukkig dat Hertha terug is. ’t is een pak van mijn hart. Zij was toch warempel naar huis geloopen!! Zij troffen Frans met Hertha aan bij de boterfabriek en hij gaf haar mee naar ’t Huufke terug. De kerk is heelemaal weg, niets is er van over dan ’t Maria- en ’t St. Odulphusaltaar, de beide beschermers van Oirschot en Best. Men heeft nog geprobeerd te blusschen en een en ander uit de kerk te redden, doch tijdens deze bezigheden is nog 1 persoon gedood en 1 zwaar gewond geraakt door granaatscherven. Om 6 uur zien we weer links van ’t overblijfsel van den toren een nieuwe brand. We weten nog niet wat dit is. Op Spoordonk is vanmiddag de boerderij van Piet Bos afgebrand. En dan komt om 7 uur bericht, dat Morselare in Best geheel en met al z’n évacuees moet ontruimd worden. ’t Is hun door de Duitschers aangezegd, dat ze naar Boxtel en Oisterwijk moeten gaan. ’t Wordt een vlucht van ’t een naar ’t ander, zonder meenemen van goederen, geheel overgelaten aan de goedheid van anderen. Dan komt het gerucht, dat ook Oirschot totaal ontruimd moet worden. ’t Gaat op een ramp gelijken. Waar moeten we met 8 à 900 man naar toe? En hoe met zieken, kinderen en ouden van dagen? De bron, waar ’t vandaan komt, is niet betrouwbaar, maar op ’n onmogelijkheid lijkt ’t niet. Ik wacht in ieder geval eerst de komst van Frans af en vertrouw op O.L.Heer. Als de nood ’t hoogst is, is de redding ’t meest nabij. We bidden een extra Wees Gegroetje om moed, uitkomst en vertrouwen. In de Notel is nieuw artilleriegeschut aangekomen. Zou mijn beredeneering van vanmorgen niet juist zijn? De fam. Kemps neemt vast maatregelen in verband met een mogelijk vertrek. Ze zijn er nog niet aan gewend iets achter te moeten laten, vooral Moeder wil alles meenemen en in veiligheid brengen. De fam. Smits en ook wij zijn daar reeds overheen, en wij kunnen er ons al bij neerleggen niets meer over te hebben dan hetgeen wij als practisch nut bij ons hebben. Maar misschien geeft O.L.Heer nog uitkomst. Intusschen blijven de bewoners en évacués uit Ronselaar, Driehoek, Aarle enz. voorbijtrekken, en voorspellen ons niet veel goeds. Pakken en op route. Evacueeren: vluchten of weggestuurd?
’s Avonds kwam het bevel tot evacuatie van Oirschot en Best. De paters pleegden een nachtelijke vergadering, de volgende dag onder het ontbijt werden de verschillende decreten afgekondigd. Paters, fraters en broeders vertrekken in 5 groepen onder leiding van resp. R. Kaptein, P. Reinders, Meyer, Peters en Rutten. Het scholasticaat en het moederhuis zijn door de Duitsers aangewezen als hospitaal voor zieken en gebrekkigen. 15 paters, fraters en broeders blijven hier als verplegend personeel, en worden daarom met een Roode Kruis band versierd; na een paar uur hebben we al 95 patienten. Refter, studiezaal en recreatiezaal worden ziekenzaal. Om 10;00 uur in de ochtend begint de uittocht der evacuerende fraters met de burgers, die bij ons een goed heenkomen hadden gezocht. De granaten vallen steeds dichter bij. Na enige dagen komen berichten binnen, dat de confraters zijn terecht gekomen in Spoordonk, Moergestel en Tilburg.
Na het ontbijt maakt PaterOoverste bekend dat het reglement voortaan weer gewoon zal ’s morgens: dus eerste morgengebed, tweede meditatie, derde Heilige Mis. Geen dankzeggingsmis. We moeten de kapel verlaten als de mensen voor de mis van acht uur komen. Onder leiding van Pater Rutten werd begonnen met het beschutte van het souterrain tegen …..
Na het diner werden we plots opgeschrikt door de tijding dat de kerk in Oirschot in brand stond. Inderhaast liep iedereen naar de Lourdesgrot van waaruit men de kerk kan zien liggen. Het was een flinke brand. Middengedeelte en toren brandden. Het maakte diepe indruk op ons allen. Naderhand vernamen we dat de koorbanken en de preekstoel weg gebrand waren. Een gevaarlijk punt in de buurt dat nog wel vaak beschoten wordt, is het kruispunt bij van de Biggelaar, waar een zijweg het kasteelpad verbindt met het Boxtelse pad. Daar werd gisteren weer een man gedood, Pater Rutten en enige fraters werden ter plaatse geroepen. Na de toediening van het heilig oliesel hebben wij het lijk ook nog opgebaard. Frater Gielen, van Overbeek en van der Vleuten hebben nog geholpen bij een brandende boerderij in het dorp, terwijl de kogels over hen heen floten. Wat verlangen we toch naar het einde van deze verschrikkekijke tijd. Na het avondgebed kwam Pater Gielen thuis, hij moest hij moest meteen pater overste hebben: het ging over een verschrikkelijke tijding.
Zwaar granaatvuur Er wordt gebeld – droevige tijding: de kerk staat in brand.
Noodgeschrei van een van de meisjes Schoenmakers: onze Jan is dood. Jan was gaan helpen toen de kerk in brand stond om nog te redden wat te redden viel. Nu op de terugweg vlakbij huis werd hij door granaatscherven getroffen
Zr.Jozefien zag hem op straat liggen, zijn moeder bij hem neerknielen en de kap. hem het H.Oliesel geven. Nog ‘n paar zuchten en Jan was niet meer.
Onder het avondeten weer granaatvuur en om 8 uur alweer.
Jan Schoenmakers dodelijk getroffen. Een oude van dagen uit Rotterdam dood (is niet juist, de man was gewond).
H.H.Engelbewaarders beschermt ons en bidt voor ons!
Vannacht veel geschoten, ook heel de morgen. De kapel heeft er weer een paar voltreffers bij. Mijnheer de Rector begint met biecht horen in de stoomkelder van 16.30 uur tot 17.30 uur. Voor de gezonden op maandag, dinsdag, donderdag, vrijdag, zaterdag, telkens 1/5 van de communiteit. Woensdag voor de zieken.
Deze avond zijn de ijzeren spijlen uit de kelder van de Rector gebikt (vóór het raampje). Zijn Eeerwaarde is bang, dat er iets zal gebeuren en dat hij er dan niet uit kan komen.
Het is een ontzettende dag geweest. Heel de morgen beukten de projektielen op de hoge toren van de Parochiekerk. Deze Gotische kerk is zeer mooi. Ze heeft ook kostbare antieke meubelen; voornamelijk de koorbanken met hun vele beelden en houtsnijwerk zijn om hun grote artistieke waarde zeer beroemd. Maar wat is er ter wereld, dat de oorlog zou ontzien? De vier grote klokken waren al enige jaren geleden door de Duitsers geroofd om tot bommen en ander oorlogstuig versmolten te worden. Vandaag zouden de geallieerden een einde maken aan da glorieuze kerk zelf, met al haar kostbaarheden Zoals ik zei: reeds geheel de nacht en de voormiddag werden zware projektielen afgeschoten op de kerk en de toren; na de middag vloog de kerk in brand en even vóór 14.30 uur stortte de hoge toren met donderend geraas ineen! Het gaf een geweldige schok, die in onze kelder als een hevige donderslag bleef narommelen. Het mooie eeuwenoude gebouw, waaraan meerdere geslachten hun beste gaven en krachten hadden gewijd, het lag in puin, en al zijn kostbaarheden gingen op in de vlammen: de koorbanken, de preek stoel, het fijn gesneden koorhek – alles ging verloren! Enkele kleine onderdelen zijn nog met levensgevaar uit de vlammen gered; ze staan al jaren bij ons op de zolder en zullen misschien(?) nog kunnen dienen, als de kerk geheel hersteld is. (nu echter, 1950 , bouwt men al vijf jaar aan dat herstel, maar het is nog ver van zijn voltooiing!).
Op diezelfde verschrikkelijke dag, toen de schok om het verlies van de grote St.Pieterskerk nog natrilde in onze harten, begon men omstreeks 16.30 uur met de beschieting van onze kloosterkerk met haar vier torenspitsen. Natuurlijk kregen daarbij ook de aangrenzende en omliggende gebouwen weer menige voltreffer. Opeens klonk weer de angstkreet: “Brand!” door onze kelder. Het huis van Brekelmans en het daaraan gebouwde huis was door de beschieting in brand geraakt. Het stond recht tegenover ons klooster aan de zuidkant van de Koestraat• en wij liepen nu groot gevaar, dat de brand naar ons zou overslaan. Wat hebben we gebeden!! Wat hebben we ons vol vertrouwen tot God gewend, dat Hij ons zou sparen!!
Het was niet tevergeefs. Omstreeks 22.00 uur à 22.30 uur was de brand uitgewoed; van het huis was niets over dan een stuk muur.
De familie Brekelmans was, evenals bijna alle bewoners van de kom der gem.eente, niet in het dorp, toen de brand uitbrak. Zij waren naar Berkel geëvacueerd; alleen Peter was in de buurt en meende van daaruit te zien, dat het klooster in brand stond, terwijl het hun eigen huis was!
In de avond waren hier nog twee doktoren met verpleegsters geweest, die poolshoogte kwamen nemen, waar de brand was en of er hulp voor ons nodig was.
Op 2 Oct. 1944 werd de Kerk van Oirschot in brand geschoten; ’s morgens zag ik door een verrekijker dat de toren reeds lelijk gehavend was en groote stofwolken stegen er bij iederen granaat, die insloeg, uit op. Om kwart voor een, zag ik buiten, dat het dak van de kerk brandde, groote hooge vlammen stegen er uit op , toen ik ongeveer 1 ½ uur naar Oirschot reed, zag ik onderweg, dat na de inslag van een granaat de bovenste gedeelte van den toren omlaag stortte, een ontzaglijke stofwolk steeg omhoog en het was alsof het bovenste gedeelte een halve slag omdraaide, en zoo viel de reus, nadat hij eeuwenlang de trots was geweest van de Kempen.
Ik ging naar Oirschot en zag hoe de Kerk, helemaal uitbrandde. Ik ging naar de pastoor van Oirschot en condoleerde hem met het verlies van de schoone koorbanken en het afbranden van de kerk, terwijl ik bij hem was, werd er druk gemitrailleerd door de Engelschen op Oirschot, zoodat we , uit voorzichtigheid naar den kelder moesten, toen het voorbij was, ging ik terug met pater Erkens van de Monfortanen, die gedurende de 5 weken mijn assistent was, deze moest enkele keeren dekking zoeken voor het mitrailleur-vuur
Ontruiming div. buitenwijken en gedeelten van de kom die nog niet vertrokken waren.
Tineke’s verjaardag! Meiske van 8 jaar. Wat worden onze kinderen al groot! ’t Is een dag geweest, die ze misschien haar leven nooit vergeten zal. Maar de herinnering aan deze dagen mag haar maken tot een sterke vrouw, volgens geheel de Wil van O.L.Heer, ook in tegenspoed met een opgewekt gezicht. Vrouw, in den vollen zin: alles voor allen. We gaan met ons drieën naar de Paters, extra voor Tineke en om nog eens extra Gods zegen over Oirschot en Best af te smeken. Onderweg gaat Vader Kemps terug, want ‘men’ zegt dat het evacueeren heusch moet. In de kapel komt Pater Overste ons vertellen, dat er geen H.Mis is, doch wel wordt de H.Communie uitgereikt en is er gelegenheid om te biechten. Ik had zóó gehoopt en vertrouwd op ’t Lieve Vrouwke, maar ben niettemin overtuigd dat Zij voor ons zorgt en ook deze maatregel goed voor ons moet zijn. Buiten de kapel tref ik den Pater, die de bespreking heeft gehad met den commandant van ’t Snepseind. Volgens deze zou dit een strafmaatregel zijn tegen de Oirschotse bevolking. Er zouden afgesneden Tommies met hulp van inwoners weer bij de troepen gekomen zijn; anderen zeggen dat de ondergrondsche organisaties lichtsignalen hebben afgegeven. ’t Is voor mij zeker niet te controleeren. Maar ’t feit blijft: we moeten gaan, mogen vee meenemen. Alleen zeer ouden van dagen, zeer jonge kinderen, zwaar zieken en gebrekkigen met hun verzorgers mogen blijven. Is er dan voor hun minder gevaar? Bij Kemps is alles in rep en roer, ook de fam. Smits is aan ’t pakken en opruimen. Tante Jaantje en haar Zeeuwse évacués (alle drie samen 217 jaar oud) weten niet, wat te doen. Ik wacht af tot Frans komt en probeer rustig te blijven. De 2 Zeeuwse oudjes zullen probeeren onderdak bij de Paters te krijgen. Ze vertrekken en wij zien ze niet terug. Tante Jaantje gaat met de fam. Smits en Kemps naar Helvoirt en Cromvoirt, waar de getrouwde kinderen Kemps wonen. Als Frans komt, wordt besloten, dat ook wij naar Helvoirt gaan. Wij pakken mee, wat noodzakelijk is, moeten echter weer veel, wat kostbaar is, achterlaten, op hoop van zegen, dat we het terug vinden. We verwachten branden en stelen! Max wordt ingespannen, alles geladen, o.a. ook een geslacht varken. Van veel boerderijen staan de hokken en kooien open en koeien, varkens, konijnen, katten en honden loopen los langs den weg in den akker. Er moet en er gaat ook veel op, ook nog wat van ons. En om half twee vertrekt de stoet, na ’t achterblijvende vee nog eens extra van voer voorzien te hebben. Kees voorop met de kar, waaraan twee melkkoeien gebonden zijn, dan wij met trekkar, bolderwagen, Hertha, kinderwagen en wieg. En daarachter de fietsende families Kemps en Smits. We gaan een karrespoor dwars door den akker, zeer moeilijk begaanbaar, maar O.L.Heer is met ons en wij zijn allen moedig. Onderweg gieren de granaten over ons heen, we schrikken van ’t afschieten, dat zeer dicht bij ons gebeurt en hooren de ontploffingen aan de overzijde van ’t kanaal. Gelukkig blijft dit vuren onbeantwoord en een hartelijk gemeend : Dank U, Lieve Heer! is ’t waard, als we deze vuurlinie uit zijn. ’t Gaat langzaam vooruit, maar ’t gaat. De plaats van samenkomst is bij Okkersen in Spoordonk, de fietsers gaan vast vooruit. Na bijna 3 uur loopen komen we er en worden zéér hartelijk ontvangen. Besloten wordt, dat de fietsers doorgaan naar Helvoirt en de wagen met de loopers morgen verder gaat. We eten een boterham met pap en maken onze nachtlegers klaar. De heeren waken om de beurt in ’t stro bij de kar, want ook bij deze familie zijn veel soldaten ingekwartierd. Voor de dames worden peluws, kussens en dekens bij elkaar gezocht en verder op de grond gelegd. ’t Ziet er goed en verlokkend uit, want we zijn moe en gaan er bijtijds in. De fam. Okkerse heeft nieuwe tijd en we gaan er ook toe over.
Bij het morgen gebed beval pater overste ons in aller aller gewichtigste intentie: hoge nood. De paters zouden allen die intentie de Heilige Mis opdragen. Wat mag dit zijn? Bij het ontbijt vernamen we het. “We moeten er uit”. Heel Best en Oirschot moet ontruimen. Tot één uur vannacht hebben de paters geconfereerd om alles te regelen. Met grote moeite was gekregen dat de zieken met hun verplegers mogen blijven. 5 Paters werden aangewezen als groepsleider (zij zijn overste van de groep) Kaptein, Reinders, Rutten, Peeter,s Meijer.
Als verplegers bleven hier: Frater Hamelers, Frater van Druten, Frater Fransen Blokker.
Nachtdiensten: Smit, Knibbeler, Stolk
Zieken: Buiten de bekende, Stolk, Op het Veld, Hupperts, Knibbelen, van Elwijk, G Fransen, J. van Osch.
Deze moeten hun groene tbc kaart gereed houden en in bed kruipen.
Van de paters blijven pater overste (zielzorg), Hermans, Tessen, Somers, Gundrie.
Van de broeders blijven hier: Dominicu, Hardelinus, Gabriel, Tacisius, Theophilus, Ephrem, Odulf Adelbertus.
De fraters Vuysters, Klijs en Bogmans konden, als ze wilden naar hun familie gaan.
Na 10 uur vertrokken de verschillende groepen na eerst in de kapel samen nog een hartelijk gebeden te hebben.
Deze inktvlekken zijn het gevolg van de hevige schrik die de kroneker aangreep door de felle inslag van meerdere granaten, vlakbij huis. Frater A Fransen, Blokker zijn ternauwernood aan de dood ontsnapt. Zij waren juist in een wei vlakbij om koeien te halen die de boeren hadden achtergelaten (die kunnen we slachten) de scherven vlogen over hen heen.
De hele namiddag hebben we bedden gesjouwd. De refter van de paters, fraters en broeders staan vol bedden met ouden van dagen. Wijzelf eten (veel spek) in het recreatiezaaltje. Paters en fraters aan één tafel. ’s Avonds werden baantje gegeven, anders loopt de boel in het honderd. Pater Tessen ging met enige fraters ’s avonds tegen zeven uur (de klokken zijn een uur vooruit gezet) bij Dorus een baal erwten te halen. Van alle zijde hebben de boeren ons verlof gegeven zoveel te slachten als we willen. Maar hoe dat allemaal hier te krijgen. Toch zullen we deze dagen heel veel vlees moeten eten. Dat is het ergste niet. Avondgebed houden we in het Broederkapelletje. Daar is ook een lof plus het rozenhoedje geweest.
Heel Oirschot moet ontruimd worden. Ook de zusters Franciscanessen en de paters,, alleen ouden en zieken mogen blijven met verplegend personeel.
Na de mis ging de pater nog naar secr. van Helvoort die waarnemend burgemeester is en die ging nog naar de commandant.
Maar het was beslist: we moeten weg.
Dr. Hagemeyer liep met een kruiwagen te evacueren en zei ook dat er niets aan te doen was.
Voor 12 uur v.m. moesten we weg zijn. Bij de Franciscanessen in Oisterwijk werden we zeker met liefde ontvangen De zusters van Nazareth gingen daar ook heen,
Om 10 uur kwam er ‘n neer die bij de fam Van Esch in Spoordonk geëvacueerd was, om ons af ,te halen en ook daar te komen, Maar we waren nog niet klaar. 0, dat was niet erg, dan zouden ze ons om 12 uur wel halen en ‘n handwagentje en ‘n kruiwagen meebrengen voor de bagage, Om 12 uur vertrokken we, geholpen door subdiaken Sjef van Esch en Jozef Paulissen, onze oud-misdienaar die nu de toog al draagt.
Van Helvoort, ‘n goede bekende van de Karmel tegengekomen. Raadt ons aan naar Oisterwijk te gaan. Een paar meisjes komen met de boodschap dat de pastoor van Spoordonk ons op de pastorie verwacht. Verblijf op pastorie Ook pastoor de Vries.
Hee nacht schieten. Plm 60 gasten op de pastorie.
Dinsdag kwam het bevel geheel het dorp moet weg behalve oude en zieke menschen , ‘s morgens gauw inpakken, verstoppen, in den grond graven de beste kleren want men kan maar weinig meenemen. We hebben een hand wagentje genomen van alles erop gedaan en gingen op weg naar Spoordonk waarheen wisten we niet naar Oisterwijk of Haaren. We zijn bij Driek van Rooi aangekomen en daar gebleven met 15 personen in eene kamer. Ons Mina’s, ons Mieke’s, en ons huisgezin, we hebben altijd in den kelder geslapen. Geheel Spoordonk was vol volk ruim 2000 personen die verjaagd waren uit Oirschot, vele gingen nog naar Oisterwijk en Haaren. In het dorp deden de Duitschers en slechte burgers niets dan stelen. In ons huis zijn ze ook geweest, gooiden alles doorheen, zoeken alles af, de varkens halen ze weg en slachten ze, nemen alles mee binnen en buitens huis. Drie menschen hebben de politie vast gezet, ze werden door het dorp geleid met een juk aan den hals, de armen strak, als ze menschen zien moeten ze roepen: We hebben gestolen.
Rustige nacht, maar weinig geslapen. H.Mis en H.Communie. Dr.Hagemeijer al om 9 uur hier. De Eerwaarde Moeder zegt ons een goede boterham te eten, want we konden het nog nodig hebben. Verder moesten we ons vluchtpak opzoeken. (Ee n pak met enkele verschoningen en zo, in geval we moesten vluchten) Aanstonds za. de Zeereerwaarde Moeder verder vertellen, wat er te doen is.
Boodschap van de Duitse commandant: de gezonde zusters moeten vertrekken in de richting Oisterwijk, Haaren, de zieke en oude zusters mogen blijven! In groepen van 10 gaan we met een vluchtpak en een pakje boterhammen op weg. We hebben ook allemaal een deken meegenomen. Onze groep is no.5: Moeder Floriberta, 7 novicen, 1 postulant en mijn persoontje (Sr.Edeltrudis). We hebben gelopen tot van Dal in Oisterwijk. In het begin met alle pakken in de hand; het was zwaar en we waren erg moe. We hebben drie Onze Vaders en Weesgegroeten gebeden ter ere van de Heilige Driekoningen. In Spoordonk kregen we een fiets en een kruiwagen voor onze pakken.
Iemand uit Oisterwijk kwam ons een brief brengen voor de Zeereerwaarde Moeder; deze hebben we direkt teruggestuurd om in Oisterwijk te vertellen, wat hier onderweg was.
Een gedeelte van de zusters heeft bij Mulder van Loon koffie gedronken, een ander deel bij Mulder van Es te Spoordonk, Sr.Heliodora op de pastorie van Mijnheer van Gestel enz. Langzamerhand kwamen uit Oisterwijk kruiwagens, handwagens, paard en wagen en Rode-Kruis-meisjes en mannen om ons te helpen.
We werden zeer hartelijk op Catharinenberg ontvangen. Een gedeelte van de zusters is naar het klooster O.L.Vr .ter Linde gegaan. Ook het gasthuis is er gedeeltelijk.
Deo gratias! voor de goede reis!
Het was een zeer vermoeiende reis; we waren veel te zwaar belast voor zulk een lange tocht, verder nog veel regen en schieten onderweg! We hadden onze koormantels aan; alles zat dik onder het slijk.
Mère-Vicaire, Sr.Clementine + oude, gebrekkige en zieke zusters zijn in Oirschot achtergebleven. Ook de Rector en de knechts.
Hier in Oisterwijk zijn aangekomen: 97 zusters uit het Moederhuis (32 zusters uit het Moederhuis thuis gebleven) met de Zeereerwaarde Moeder, Sr.Louiza en Sr.Wulfrana. Vijf zusters van het Hof (5I Hofzusters in Oirschot gebleven), zes zusters van het Gasthuis. (Daarvan zijn er 13 naar het Lindeind gegaan en 6 van Oirschots gasthuis naar het Oisterwijkse gasthuis+ nog de ouden van dagen uit het Oirschots gasthuis) en 89 in Catharinenberg. Alles samen dus 108 zusters.
We hebben slaapplaatsen bij de zusters, verder op het zogenaamde “modern”, op de slaapzaal van de kinderen, enz., gedeeltelijk in een bed, op grond, op matrassen, enz.
Onze horloges bleken in Spoordonk en Oisterwijk ongeveer 1uur vóór te zijn. Zaterdag was de klok teruggezet, maar in Oirschot wisten we dat niet eens!
Op 3 Oct 1944; kwam bevel van de Duitschers, dat Oirschot dorp moest evacueren naar Haaren of Oisterwijk en wel voor 12 uur. De uittocht begon en een lange stoet menschen trok in de richting Spoordonk. De zusters Carmelitessen van “Blijendaal” te Oirschot, nodigde ik uit om op de pastorie te Spoordonk te komen, 20 zusters kwamen om 12 uur daar aan. 6 van deze zusters waren geëvacueerde uit Egmond, en van deze 6 zusters waren er drie, die bestemd waren voor de Carmelstichting in IJsland.
2 zusters Franciscanessen, die op doortocht waren naar Oisterwijk, kwamen bij mij uitrusten, want zij konden niet meer loopen, zij zijn later door A. van Esch naar Oisterwijk gebracht met de kar.
Klokslag 2 uur zongen de zusters Carmelitessen de Vespers van het feest v.d. H. Theresia in de kerk.
Pastoor de Vries uit Oirschot en beide kapelaans Hendrik van Gestel, mijn heerbroer en kapelaan Jan van Lierop uit Vught, kwamen bij mij even uitrusten voor zij verder trokken, naar Oisterwijk en Haaren, ongeveer 500 menschen uit Oirschot gingen naar Haaren met kapelaan van Gestel, en 400 menschen naar Oisterwijk met pastoor de Vries en kapelaan van Lierop.
De overige 3000 +/- menschen uit Oirschot bleven in den namiddag in Spoordonk hangen en bleven daar tot het einde van de bezetting door de Duitschers; er waren sommige boeren, die 80 a 90 menschen hadden gehuisvest. Er waren onder de geëvacueerden ook nog veel menschen uit Best. Zij vonden allen bij de Spoordonkse menschen een goed onthaal.
Alles te samen was die 3e October een sombere dag, en vanwege het regenachtige weer alsmede vanwege den langen stoet van vluchtelingen, met handwagens, karren, kinderwagens, zieken en oude van dagen, liggende boven op volgepropte karren met beddegoed en huisraad.
De zusters Carmelitessen, vonden een tehuis op de slaapkamer van den pastoor en de groote logeerkamer, later moesten ze naar de groote zaal, en ook al eens naar den kelder en de kerk.
Zij sliepen allen op den blooten vloer, met hun bagage aan kleeren, als hoofdkussen.
De logeerkamer wordt ontvang en eetkamer, en slaapvertrek voor 7 zusters, de pastoorsslaapkamer is slaapkamer voor 13 zusters, terwijl de derde logeerkamer wordt gebruikt voor berging van eet en linnen voorraad.
In oude school in Spoordonk (thans pand van heer van Overdijk) werd een winkel ingericht. Hoofdkwartier van voedselvoorziening werd thans de kelder van ome Cees en tante Marie( C Smits z.g. Spoordonkseweg)
We hadden zóó gehoopt eens flink uit te rusten en te slapen, maar er is weinig van gekomen. Op den weg was veel Duitsch verkeer, van en naar ’t front. Deze drukte is vermoedelijk ook de Tommies aan ’t kanaal opgevallen en ze namen de weg onder vuur. De boerderij van Okkerse ligt aan de weg en voortdurend sloegen de granaten links en rechts en voor en achter in. We kenden ’t liedje: afschieten, gieren, inslaan. Ik heb werkelijk veel schrik gehad, was dàn warm, dàn koud. Maar we bleven gelukkig gespaard, Lieve Vrouwke van den H.Eik was met ons. Als we opstaan beslist Frans, dat geprobeerd moet worden om de dos à dos (klein soort rijtuigje, red.) te halen, deze achter de kar te binden en dan zóó naar Helvoirt. ’t Lukt gelukkig en hij ziet meteen, dat de Duitschers reeds in onze kelder zijn geweest. In zijn haast heeft hij niet verder gekeken. Van de toren en de kerk is nog maar een zielige ruïne over. De kinderen, Tante Jaantje en ik gaan met nog wat bagage op de dos à dos. Nellie en Jet Smits zullen afgewisseld met Jan en Betsy Smits de 2 koeien naar Helvoirt brengen en de anderen fietsen vast door. En zoo wordt dan tegen 10 uur gestart. Gelukkig is ’t rustig, maar we zien op verschillende plaatsen de gaten, waar de granaten vannacht insloegen en dat is kort bij ons geweest! De ‘koeienhoeders’ gaan via Oisterwijk en wij gaan via Moergestel. Uit Tilburg komt ons allerlei volk met allerlei voertuig tegemoet om zooveel mogelijk te fourageren. Dan komt in de lucht wat activiteit, maar ’t is nog ver genoeg bij ons weg en ze zullen vanuit de lucht wel ’t verschil zien tussen een verhuizing of soldatengroep. We bereiken Moergestel, waar Burg.Schoepp uit Son zich bij ons voegt. Hij is uit Vught en Amersfoort ontslagen en wil naar huis. Maar hoe? In Oisterwijk ontdekken we V.d.Spijker, oudgijzelaar uit Best, en we raken Hr. Schoepp weer kwijt. We zien de vernielingen die de beschoten en in de lucht gevlogen munitietrein veroorzaakt heeft. Even buiten Oisterwijk maken we halt. Annemieke en Max moeten eten en drinken en wij verzetten ons eventjes. Wij blijven niet langer dan noodig en gaan spoedig verder via de rijksweg Tilburg-Den Bosch naar Helvoirt. Op deze weg zien we meerdere malen de verbrande resten liggen van uit de lucht beschoten voertuigen, waarbij ook vele bomen verbrandden en vernield werden. Ergens zien we heel hoog in de boom een heele soldatenjas hangen! In de weg veel gaten van de mitrailleurkogels en ook in de akkers erlangs. ’t Schijnt hier dikwijls flink gespannen te hebben. En dan draaien we linksaf naar Helvoirt, waarvan we de toren reeds zien. Nog eventjes en we zijn er! De ‘koeienhoeders’ zijn er al en komen ons met nog anderen tegemoet. De Zeer Eerw.Heer Pastoor A.v.Teeffelen is ook ter verwelkoming aanwezig. Zijn Eerw. heeft erop gestaan, dat de fam. Roelvink, dat is 7 man, bij hem in kwartier kwam. En wij hebben daar niets op tegen. Er wordt uitgespannen bij Frans Kemps en eerst wat gegeten. Martina zorgde voor heerlijke erwtensoep! Dan wordt afgeladen en er blijkt toch nog heel wat meegekomen te zijn. Frans gaat onze kamers bekijken en eens wat afspreken. We krijgen 3 kamers, maar daar nog niet lang geleden ook de geheele pastorie ontruimd moest worden, zijn deze kamers nog geheel onbemeubeld. Ik moet er zelf aan te pas komen om ’t met plaatsen van bedden te regelen. En dan betrekken we ons kwartier! Voor ’t eerst zit Helvoirt zonder licht en men beklaagt zich erg, maar wij lachen erom. En als er in de verte geschoten wordt, zegt men met een donker gezicht dat het iets dichterbij schijnt te komen. Maar wij kennen onze rust niet, nu de granaten niet meer over ons heen gieren en dicht bij ons uit elkaar slaan. Nu kan ik de kinderen laten spelen zonder op ’t eerste dreigen van gevaar te moeten letten om ze bijtijds in veiligheid te hebben. We gaan doodvermoeid en vroeg naar bed.
Vannacht werd veel geschoten; enige ouwe luitjes waren ook lastig. Ze deden niets als roepen. De wakende zuster had er heel wat moeite mee. De Heilige Mis was in de grote kapel. Tegen zeven uur gingen we aan ons werk, voornamelijk boterhammen snijden. Een koe die gisteren gewond werd, is geslacht geworden met behulp van een zekere meneer zoethout (van het rode kruis), die met zijn gezin in ons huis is ondergebracht. Ook het gezin Clemens uit Oirschot woont nog bij ons in (bibliotheek). De zieken verpleging begint nu meer regelmatig te verlopen. Het oude vrouwtje dat ons vannacht wakker hield door haar gedurig roepen is verplaatst. Het ontbijt gebruikten we in de grote spreekkamer. We hadden (volgens pater Tessen) vlees met een beetje brood er op. Het is een echt avontuurlijk leven. Allemaal, paters, broeders en fraters zitten we aan twee ronde tafels. Bij de oudjes in de grote refter, waar de vleugel nog staat, speelde fr Smit een paar liedjes, wat heel erg in de smaak viel. Het diner gebruikten we in de voormalige bid-studie-en ziekenzaal. Het zaaltje beneden is nu helemaal als ik ziekenzaal ingericht. Om 5:10 uur kwamen we tesamen in en bij de ziekenkamer van broeder Urbanus. Het voormalige recreatiezaaltje van de broeders, waar nu ook frater F. van Geffen ligt om er tegenwoordig te zijn bij zijn toewijding aan Onze Lieve Vrouw. Morgen immers zal hij de eeuwige geloofde afleggen. Ook het lof met rozenhoedje daar gedaan. Het was er natuurlijk heel erg druk. De koster (frater Stolk) had gezorgd dat er een altaar was opgeslagen. Ook de eerwaarde zusters waren tegenwoordig.
Feest van Onze H.Vader Franciscus!! Je weet niet, wat je ziet, zulk een versierde kapel! Het is een dag vol emotie’. Ik moet telkens huilen!
Een bezoek gebracht bij het Duitse Rode Kruis: gewonden, operatiezaal, laboratorium, enz. zijn ondergebracht in de gymzaal en aangrenzende klassen.
‘s Avonds geen licht. Een voltreffer op de P.N.E.M. Proberen aansluiting te krijgen op de Gelderse centrale.
5,6,7 en 8 oktober
Alles in het werk gesteld om enige levensmiddelen bij elkaar te krijgen. Met toestemming w oktobererden nogmaals alle winkels in het centrum leeggehaald met toestemming eigenaars. Nu werd practisch alles meegenomen Het minst belangrijke begon nu veel waarde te krijgen. Deze werkzaamheden gingen steeds onder granaatvuur van de overzijde van het kanaal.
Artillerievuur op dorp gericht vuur. Zwaar artillerievuur op Best (het Broek). Spoordonk onder geregeld granaatvuur. en mortiervuur.
We hebben best geslapen! De rust heeft ons goed gedaan. De kinderen beginnen de weg in huis goed te kennen en voelen zich meteen op hun gemak. De boodschap komt, dat ’t Roode Kruis uit Helvoirt weggaat naar Loon-op-Zand. We proberen uit te maken of dit verband houdt met het front, maar daar weten we weinig van af. Frans gaat met nog enkelen naar Oirschot terug. Ze weten niet, of ze vanavond nog terug komen, want geprobeerd zal worden zoveel mogelijk vee in veiligheid te brengen. En intusschen gaan we ons hier in de pastorie wat beter installeren. Al onze koffers en bagage ligt door elkaar en we weten zelf
niet, wat en waar we iets inpakten. In de verte bemerken we iets van den strijd in Brabant. Als Frans bijtijds terug is, vertelt hij dat de overige koeien van Kemps nog present waren en nu onder de hoede van Kees bij Okkerse zijn ondergebracht. De varkens en ’t kalf waren verdwenen en de boerderij was bezet met Duitschers. Ook in onze achtergelaten spullen hadden ze reeds een kijkje genomen en meegenomen wat van hun gading was. De rest is bij de Paters ondergebracht, die ervan zullen gebruiken, wat ze noodig hebben. Onze paarden, schapen en varkens waren er nog, maar ’t huis was aan een nieuw onderzoek onderworpen geweest! Alle vleeschweck o.a. was verdwenen. Schade van granaat- of mitrailleurvuur had het verder nog niet gehad. Maar de kogels sloegen nog steeds dichtbij in. Frans vond in ’t dorp nog een getroffen Duitsche soldaat liggen, waarvoor hij hulp heeft gehaald. Nog enkele burgers zijn in hun kelders gebleven en vrijwel nog de geheele bevolking van Spoordonk. ’t Praatje ging, dat Jan Habraken, om ‘t niet willen geven van een kalf, gefusilleerd was en dat er 12 meisjes o.a. 2 van Willem Louwers, door de Duitschers meegenomen waren. Bevestiging kon hij niet hiervan krijgen. ’t Is verder voor ons een rustige dag geweest, maar we zijn blijkbaar nog niet heelemaal bekomen en verlangen vroeg naar ons bed
De fraters Op het Veld, Huberts, Erens, van Osch moesten in bed op de middengang, achterkant. Daar zijn tenminste hun ziekenkamers. De fraters Hubetrs enOp het Veld zijn opgebleven, maar het bed staat gereed. Ook is er nu een officiële lijst gemaakt die eventueel aan controlerende Duitsers kan worden getoond. De vier voornoemde fraters gaan als ziek door. Er zijn samen ±94 zieken in huis. Paters Somers is ook ziek verklaard, ligt op de kamer van pater Meijer. Vier fraters zijn officieel verplegers: hamers apen Fransen, Blokker, van Elswijk. Frater van Druten helpt Hadelenius in de slagerij en de bakkerij, Frater G. Fransen is helpen op de boerderij bij broeder Odulf, hij melkt de koeien (een hele troep).
Vandaag was er veel frondactiviteit in de buur,t ook veel vliegtuigen. Er hoeven maar een paar Duitsers over het Kasteelpad te komen, of de Tommys later een kanon erop knallen.
Nauwelijks was het avondgebed gebeden of het geschut begon zo hevig te vuren dat het wel leek of de granaten door ons huis vlogen. Alles in rep en roer. In het zaaltje (tegenwoordig onze refter) werden die oudjes van de bitzaal overgebracht, die niet lopen kunnen. Zodoende moeten nog gauw enige bedden versjouwd worden.
Het was een hele consternatie! Ondertussen lag in de gang bij de keuken heel rustig een Duitse soldaat te slapen, die al een paar keer is komen eten en die er zich op beroemd in vijf oorlogsjaren nog geen mens dood geschoten te hebben. De rest van de nacht rustig voorbij.
Het schieten komt korter bij, hevig gedreun, veel geruchten o.a. Oirschot bevrijd (was het maar waar!) Wij denken veel aanen bidden vurig voor de achtergebleven zusters. Hoe zouden zij het maken?
Nog geen elektrisch licht en geen water. Carbidlampen in orde gemaakt. Ze branden goed, geven veel licht, stinken erg!! Nu en dan vliegt er een in brand. Iedere avond worden er oorlogsberichten doorgegeven, die de zusters ontvangen, zoals wij het ook vroeger deden. Maar ons hart zit er nu bij, nu je zo een en ander hebt meegemaakt.
Vanavond geoefend, om in en uit de kelder te 1aan. Ze staan mij niet zo erg aan. Ik hoop, dat het niet nodig is
Mantels en habijten ontdaan van slijk en vuil. Ze hadden randen van 15 à 20 cm. vuil!
5 Oct. Er waren vijf H. Missen in de kerk, die propvol was met Spoordonksche en geëvacueerden.
De zusters gingen ’s morgens om 6 uur naar de kerk, terwijl het donker was en volgden alle
H. Missen, soms tot 9 uur en later. Eerst om 11 uur aten zij.
De buitenzusters werkten in hun vrijen tijd in den tuin, andere slotzusters veegden iederen dag de kerk en sacristie en verstelden de passanten of de kleeren van de pastoor, anderen sneeden de eigenteelttabaks bladeren voor den pastoor, weer anderen plukten de appels en peeren, anderen werkten mee in de leuken voor het middagmaal. Sien de huishoudster hielp de zusters mee met het koken.
De eerste dagen ging Zuster Maria en Zuster Josephina nog een ander halen naar het klooster, om dit in veiligheid te brengen. Dit ging soms met levensgevaar gepaard, daar het voortdurend granaten regende op Oirschot.
’s Avonds ging de pastoor of de pater assistent, na het souper, altijd een bezoek brengen bij de zusters, wanneer zij recreatie hadden, bij een heel klein nachtpitje zaten de zusters dan langs de muren van de kamer, maar waren niet tegenstaande de sombere dagen, steeds opgeruimd.
De spiegels van de wastafels hadden zij met doeken bedekt, daar mochten zij niet in kijken.
’s Avonds om 8 ½ uur gingen zij met dat kleine nachtpitje een laatste bezoek brengen in de kerk.
Kortom hun dag orde van het klosster ging gewoon door, alleen behoefden zij geen silentium te houden.
Behalve de zusters Carmelitessen, waren nog op de pastorie gehuisvest, Jan van den Boomen met zijn vrouw en 2 kinderen, de familie van den Boomen, moeder met 4 dochters, J Goossens en zijn vrouw, allen uit Oirschot, later kwam daar bij nog pastoor de Vries.
’s Nachts was het er drukker, in de kelders sliepen soms 60 tot 78 personen, gedeeltelijk in bedden anderen op stroo.
De zusters kwamen niets te kort, A. v. Esch bracht ze aardappelen, melk en meel, ze hadden het thuis nooit zoo goed gehad, zeiden ze.
Na een rustige nacht worden we vroeg in de morgen gewekt door een zeer heftig artillerievuur en werkelijk niet zóó ver weg. ’t Is Eerste Vrijdag en we gaan allemaal naar de H.Mis. Daarna gaat Frans op oorlogsnieuws uit. Als hij terug komt weten we dat de Tommies 2 km van Breda en 5 km van Tilburg af zijn. Van deze omgeving werd niets gemeld officiëel, maar inwoners vertellen, dat Boxtel gevallen is en nu om Esch, dus dichtbij, gevochten wordt. We kunnen ’t niet gelooven. (..) We vernemen, dat er om de Dungensche brug gevochten wordt. In ieder geval is er in die richting een doorloopend artillerievuur en zijn de vliegtuigen zéér actief. Deze dag kenmerkt zich bijzonder door een geweldige activiteit, zoowel in de lucht als op ’t land, maar ’t is nog behoorlijk van Helvoirt verwijderd. In den middag komt er een ontelbaar aantal bommenwerpers overvliegen ; we zien ze heen en terug vliegen, ± 2 uur tusschentijd. En in dien tijd doen een viertal jagertjes zéér kortbij een aanval op een zeker doel, we vermoeden den rijksweg. We ondergaan een herinnering aan zoovele aanvallen. ’t Blijkt later, dat het gericht was op een aantal auto’s, die reeds 14 dagen langs de weg liggen en niet verder konden! En dan gaat het licht weer aan. Hemel, wat een weelde. Na ’t souper zitten we zelfs bij Pastoor op zijn kamer onze voeten te warmen bij ’t electrisch kacheltje. ’t Is een genot! En we voelen ons behaaglijk en ook moe na een flinken waschdag. Want eindelijk konden we ons nu eens verschonen en flink wasschen. Niet te laat zoeken we ons bed op, maar bespreken eerst ’t nieuws van den Philips zender.
Eerste vrijdag onze refter is nu weer.
Het diner was heel feestelijk. Pater overste trakteerde ons allemaal op een vóór-oorlogse “pin”. En, dat viel in de smaak. Met leedwezen dachten we aan onze geevacueerde confraters, die het zeker zo goed niet zullen hebben als wij op het ogenblik. Broeder Urbanus tracteerde conci-sigaretten. Het lof was ’s avonds weer in de broederskapel. Na het souper gaan de fraters Hupperts en Op het Veld buurten bij een paar boertjes, die in het fietsenhok een wigwam hebben opgeslagen. Ze zijn daar natuurlijk heel welkom. Ook moet nog vermeld worden dat pater Gundrie vanmorgen reeds voor vijf uur op zijn klompen bezig was met wc’s te spoelen. Er was verstopping in verband met de heersende diarree.
Broeder Theodoor was n.m. hier. 3 groepen zijn in Spoordonk, 2 in Moergestel
Vannacht zijn hier de soldaten uit de school vertrokken. Het Duitse Rode Kruis is er nog . Veel gewonden zijn al weg. Het schieten in de verte houdt aan. Vanavond licht en water.
Frans gaat met Frans S, en Pieter naar Oirschot. Ze zijn bijtijds op, daar zorgde het doordringende artillerievuur wel voor, waarvan de ruiten rinkelen. Maar overigens is ’t een vrij rustige dag. Alleen in de verte vernemen we iets van artillerie in de richting Tilburg, af en toe een kwartier zonder enkele onderbreking. In de lucht is weinig activiteit. ’s Middags ga ik ’t dorp in om nog wat te winkelen. ’t Is vreemd, dat konden we sedert drie weken niet meer doen, en intusschen zijn we ook al weer twee weken uit ons huis. Tegen 7 uur komt Frans uit Oirschot terug. ’t Dorp is uitgestorven, er zij ook haast geen Duitschers meer, en van den overkant van ‘t kanaal komt nog maar zeer weinig geschutsvuur. In huis was een Duitsch Roode-Kruis-soldaat, zéér bang. Onze matrassen waren in de schuilkelder bij Frans van Cuyck maar de soldaat zou zorgen, dat ze bij z’n vertrek weer in ons huis waren!! Vernield was er niets, op enkele weckflesschen na; de nog aanwezige weckflesschen waren wel opengetrokken. Bij Kemps was de boerderij weer leeg en voor zover na te gaan niet geplunderd. Bij de Paters was gebrek aan beddegoed en verschooning voor de oudjes. Geprobeerd zal worden hiervoor in Helvoirt wat goed bij elkaar te krijgen. En dan geeft de radio ’t nieuws: nog 1 km van Tilburg af. Hoerah!, ’t vordert toch. ‘Men’ zegt dat ze op Broekhoven zitten, dus tegen de stad aan. Van Breda en Den Bosch geen nieuws. Uit het land verder melding van overstroomingsgevaar vanwege de ondermijnde zee- en rivierdijken. ’t is
iets monsterachtigs wanneer dit inderdaad werkelijkheid gaat worden. Hongersnood kan nog met hulp uit vliegtuigen te keeren zijn, maar hiertegen is ’t hopeloos vechten. Alle Heiligen van Nederland, bescherm ons land, weest onze voorspraak!
Onder kanongebulder doet Broeder Urbanus zijn eeuwige Professie tijdens een Hoogmis in de kelder.
Zoals in elk goed ziekenhuis sterven enige van onze patiënten, achter de kapel wordt een graf gedolven. In de school van Straten bewaken de Duitsers een groep Nederlandse jongens, die ’s nachts moeten werken aan het front, dit is langs het kanaal en aan de spoorlijn te Best.
De bijzonderheden der evacuatie groepen te beschrijven is ondoenlijk. Zij wisten allen van de nood een deugd te maken en hadden zeer veel plezier; velen zouden die dagen nooit meer gemist willen hebben.
Ter verduidelijking van de situatie zij vermeld dat we verschijdene dagen rijdt reeds midden in het front zitten. De Irene Brigade was vanuit Eindhoven opgerukt en bezette de overkant van het kanaal, zodat ze aan deze kant plm 500 m van ons af waren, Verder hadden ze ook de weg Eindhoven Best Nijmegen in handen en trachtten vanuit Best op te rukken naar Oirschot. We zaten er dus midden in.
Feest van Onze-Lieve-Vrouw van de Allerheiligen Rozenkrans. Eeuwige professie van broeder Urbanus. Ondanks het oorloggebeuren en het knetteren van mitrailleurs hebben we geprobeerd deze onvergetelijke dag in een onvergetelijke tijd zo mooi mogelijk te vieren. De professie en de daarop volgende Hoogmis vonden plaats op de kamer van broeder Urbanus.
Hernieuwing der gelofte van broeders Hardelenius, Ephrem, Theophile. Pater Overste deed de Heilige Mis en hield na het evangelie een kleine toespraak. Hij hij wees hier op de vreemde omstandigheden waarin deze grote dag in het leven van de broeder gevallen was. Met zichtbare ontroering gewaagde Pater Overste van de gelijkvormigheid met Christus die de broeder door zijn langdurige ziekte is ten deel gevallen: hulpeloos en zonder krach.t Maar als gij blij zijt vandaag Urbanus wij ook…. Mocht de congregatie nog veel van zulke broeders kunnen opnemen…. Gij zijt een zegen voor het huis … Ook namens pater provinciaal werd de feesteling geluk gewenst door Pater Overste. Door alle aanwezigen werd het gregoriaans meegezongen. Het harmonium stond bij de schoenmakerij. De meeste fraters op de gang, ook de eerwaarde zuster zwaar weer tegenwoordig.
Niet alleen was het vannacht buiten onrustig (kanonnen) ook binnenshuis rommelde er wat. Waarschijnlijk ten gevolge van de minder goed geslaagde soep van gisteren, het fruit etcetera, etcetera hadden de oudjes buikloop en zij niet alleen. Ook het merendeel van de paters broeders en fraters zal ook een apart kamertje krijgen.
Vandaag is het feest van heilige Franciscus. Onder de mis in het broeder kapelletje, die door de zusters werd bijgewoond, werd door enige fraters gezongen; iets wat de zusters heel erg op prijs stelden. In de namiddag zagen we weer veel bekende gezichten terug (onder andere de twee jongens van Habraken die blijven, Dorus en Mina). ’s morgens was broeder Theodorus weer terug. Zes fraters schijnen nog in Spoordonk te zitten. Ze hadden er een varken geslacht, met een gewoon zakmes, terwijl de huid afgestroopt werd met een stroopdoosdeksel. Broeder Gerardus was tegen de avond nog hier. De groep van Pater Peters en Rutten in Spoordonk.
Onder het souper werd gezamenlijk de situatie besproken. Ket kan heel goed zijn dat er morgen controle komt: dan moeten de pseudo zieken toch in bed zijn. Ook de oudjes mogen niet meer, zoals ze vandaag gedaan hebben, door het huis lopen: allemaal het bed in. Men moet de indruk van een ziekenhuis krijgen. Iedereen zal vannacht wel goed slapen. We zijn allemaal erg moe.
Heel de nacht in de verte zwaar geschut. (Zou het Oirschot zijn?) Het moet daar, waar het te doen is, wel erg zijn. Tot nog toe sliepen we met vieren in de ziekenkamer van het pensionaat. Sr.Ignatia, Sr. Valentine, Sr.Immaculata en ik. We wassen ons om beurten aan de vaste wastafel!
Broodbonnen aangewezen. Bij verschillende boeren bakkerijen ingericht, Verheyen kon thuis nog werken en hoe.
Kerkdiensten in Spoordonkse kerk gaan gewoon door, ook door de week. Rustige dag in Spoordonk. Van Lijsdonk was geëvacueerd bij Piet Roefs dat is een broer van de Roefs in Straten waar Van Lijsdonk eerst was geevacueerd in de Papketel, vader dus van Fr. Roefs.)
Boerderij stond net voor de watermolen aan rechterzijde.
Pappa’s verjaardag! Bijna twee jaar na zijn dood en nog steeds geen einde aan den oorlog. In de kapel van de Eerw.Zusters wordt voor zijn zielerust een H.M(is) opgedragen. Ik maak er zelf de intentie bij voor Mama en beider kinderen en kleinkinderen. Papa moet onze voorspreker zijn. (…) Tot elf uur hooren we geen vliegtuigen of geen geschut, we kunnen ons haast op vacantie wanen. Dan begint het in de verte te rommelen, ’t is in de richting van Tilburg. Later op den dag gaat het wat harder en hooren we ’t ook af en toe uit de richting Den Bosch. Maar ter plaatse bekenden meenen, dat het verder is dan Den Bosch, dus veronderstellen een omtrekkende beweging. ’s Middags gaan we met de fam. Kemps en Smits naar Cromvoirt toe. ’t Is een heerlijke wandeling en we hebben goed weer. In Cromvoirt trekt juist een colonne Duitschers en Oekraïners door, griezelig vieze, half wilde soldaten. Dan hooren we ´t geschut van Den Bosch nog wat duidelijker. Er zijn daar évacués uit St.Michielsgestel en Liempde. ´t Is anders een zeer vredig, landelijk dorpje. Engelien zit er buitengewoon netjes. Als we terug zijn is ´t meteen eet- en bedtijd voor de kinderen, Intusschen is er een heele stapel goed op de pastorie bezorgd. Kranig hoor, boven verwachting. Na ´t souper sorteeren we ´t goed en maken er drie pakken van, die morgen per fiets naar Oirschot gaan. Dan hooren we om 10 uur de rede van de Koningin in ´t Hollandsch, die Zij in het Engelsch tot het Engelsche volk gehouden heeft. ´t Komt neer op een bedankje voor de orde van de Kousenband, die de Engelsche koning aan H.M. verleend heeft. Vermoeid van ´t wandelen gaan we naar bed.
Geen Hoogmis. Ook worden er geen oudjes in de kapel toegelaten. Die moeten nu eenmaal bedlegerig zijn en blijven. Pater overste heeft ze dat krachtig op het hart gedrukt. Een oud vrouwtje klaagde vanmorgen vanuit haar bed tot frater Op het Veld: ik ben overal nat, waarop deze de voorzichtige vraag stelde heeft het soms binnen geregend vannacht? De frater Blokker, Stolk, Knibbelen, van Elswijk werken in de grote refter. Het is daar op de etensuur een hele bedrijvigheid. In het kleine zaaltje tegenover de keuken zijn de fraters Erens, Hupperts aan de slag. Dr. Scholman brach datt vanmiddag het nieuws mee uit het dorp dat de Duitsers er alles vernietigen. Meneer Clemens, die in ons huis nog verblijft houdt met zijn gezin, heeft vandaag ons allen verbazing gaande gemaakt door zijn karaktertesten. Hij doet dit uit het handschrift van zijn slachtoffers. Reeds verschillende fraters en broeders lieten zich testen: soms met alles behalve bemoedigend resultaat. Helaas hebben we nu ook luizen in huis. Als het maar niet verder gaat. Een oud mannelke bracht ze mee. Men heeft hem terdege onder handen genomen.
Zeer rustige nacht en dag. De Canadezen zijn bij Tilburg teruggeslagen! In het hospitaal twee Tomny’s overleden! Ik heb ze, in een papier gewikkeld, zien wegdragen.
Vanmiddag om 4 uur H.Mis door een Duitse Pater (Rode Kruis). Vanavond ontploffing van munitie in de bossen.
Bakkers kunnen het niet meer bij houden. Op grote evacuatieadressen werd meel gebracht om zelf te bakken. Huisslachtingsregeling laten beginnen om clandestien slachten zoveel mogelijk tegen te gaan.
Brug doof bij de watermolen wordt door de duitsers voorzien van explosieven (springstoffen). Vanaf Tilburg komen plunderaars richting Oirschot.
Wachtpost bij de brug (watermolen). Verkeer over de brug beperkt, vanwege de plunderaars.
Frans vertrekt bijtijds naar Oirschot, voor ons is ´t wat later dag. De kapelaan brengt het eerste nieuws: de geallieerden zijn bij Tilburg teruggeslagen en zijn nu 7 km van Tilburg af. Officiëel is daar echter niets van bekend gemaakt. ’t Eenige officiëele nieuws is: Ossendrecht bevrijd, dus ook Putte en dat ze nog 1 km af zijn van de verbindingsweg Brabant-Zeeland. Bekend terrein voor Nellie! De lucht is zeer betrokken, af en toe zelfs regen. De oorlog staat stil, we hooren niets, nòch op ’t land, nòch in de lucht. Op ’t gemeentehuis moeten we geregistreerd worden. Men schat het aantal geévacueerden op ruim 100. Ik krijg bezoek van Mevr. De Jonge-Van Zwijnsbergen; zij inviteert op een kopje thee morgenmiddag. ’t Schijnt, dat enkele gezinnen naar Oirschot terug gaan, want er zouden geen Duitschers meer zijn en dus ook geen gevaar voor geschutvuur. Ik ben benieuwd, wat voor nieuws Frans hieromtrent meebrengt. Tegen zes uur komt weer geschut in werking. ’t Lijkt eerst dichtbij, maar later blijkt het toch verder weg te zijn. We krijgen ’t gevoel, dat het heelemaal niet goed gaat en hoe lang zal het nu nog duren? In ieder geval ligt Helvoirt gunstiger dan Oirschot, al weten we niet, wat ons nog overkomen zal. Ik verlang erg naar Oirschot terug, maar de kinderen voelen zich hier volkomen thuis. ‘t Is negen uur ’s avonds en de drie fietsers zijn nog niet uit Oirschot terug. Toen Frans vertrok zei hij wel: “vrijblijvende offerte” maar ik vind het toch niet prettig, als hij niet terugkomt. Ik maak me nog niet ongerust.
Broeder Gerardus was weer eens uit Spoordonk overgewipt. Het schijnt dat de fraters daar ook al last hebben van de goede kost. Net zoals wij (zie 7 oct): overvloed aan vlees. De groep van pater Kaptein is blijkens een brief (door het RK bezorgd) in Udenhout bij de Capucijnen aangeland. Ze hebben enige cellen en een zaal tot hun beschikking gekregen. Dat is dus boffen. Ook wij boffen vandaag weer eens. Pater overste wist een stevige hoeveelheid tabak (tamelijk goede) te bemachtigen. We kregen allemaal 100 g. We begonnen een stormnoveen tot de zalige Montfort om spoedige uitkomst. Na het avondgebed zal de litanie gebeden worden. De oudjes en zieken doen ook mee.
Pater Hermans en fr A. Franssen gingen vanmiddag een kindje dopen. De tocht verliep goed. Wel hebben zij zich even ongerust gevoeld toen enige laag duikende jagers, die zelfs onder de hoogspanningsdraden door vlogen hen van alle kanten kwamen bespieden. Een Duitser met d e pater sprak, verzekerde dat alles wel binnen enige dagen afgelopen zou zijn en dat het hier niet zo erg zou worden. We wachten nu maar op de val van Tilburg. Nog later op de avond gingen frater van Druten, G. Fransen, F. knibbelen en broeder Hardelenius de buizen uit het keukenfornuis weghalen. Er was gevaar dat ze zouden doorbranden. De heer Zoethout maakt zich nog steeds zeer verdienstelijk. Gisteren heeft hij nog verschillende artikelen vanPater Gungrie uit een huis in Oirschot gehaald.
Gerucht: Binnenkort zal heel Nederland zonder gas, zonder water en zonder elektriciteit zijn. De hongersnood staat voor de deur.
Bericht ontvangen: De zusters van Mariënhof (Vught) konden deze week haar klooster weer betrekken.
Tussen Spoordonk en Straten, omgeving Banisveldsedijk liep een Duitse soldaat die wilde deserteren. Geweer werd overhandigd en hij is naar Balsfoort (Kampina) gebracht, door o.a. Jan Roefs zoon van Kees.
Troepen beweging van Tilburg richting Oirschot (Duitsers) Artillerievuur en mortiervuur op Spoordonkseweg gericht op de Duitse troepen. Nakijken gesneuvelde Duitser bij Bruine Beuk en smid Legius.
Frans en ook de anderen zijn niet thuis gekomen, en de fam. Kemps en Smits verwachten ze ook vandaag nog niet terug. ’t Zou mij tegenvallen, wanneer Frans vandaag niet terug komt! Ik krijg al heel vroeg bezoek van een Oirschotse ondergrondse verzetsstrijder , red.). Zijn vraag is, terug naar Oirschot of niet. Ik kan hem geen advies geven, maar vertel dat er nog een ondergr. terug gegaan is. Hij weet zelf zijn weg verder wel. ´t Is slecht weer, erg donker en regenachtig, wat het na 10 uur ook flink gaat doen. De kinderen zijn verplicht binnen te spelen, maar we hebben de groote huiskamer voor ons disponibel en ze amuseeren er zich uitstekend in. Er is weer geen elektriciteit, dus we hooren geen nieuws. Maar naar gelang ´t hoorbare geschut, is er niet veel verandering in, want af en toe hooren we veraf iets ontploffen en vliegtuigen hooren of zien we heelemaal niet. ´s Middags komt
kap.v.Gestel ons een bezoek brengen. Deze is ingekwartierd op de pastorie in Haaren. Zijn Eerw. was gisteren nog in Oirschot, maar weet er niet veel nieuws van te vertellen. Dan komt een Roode Kruis-soldaat met een brief van Breda en Tilburg. Hoera, weer opnieuw contact. Ze weten nog niet dat we in Helvoirt zijn. Ik ben in de gelegenheid nog een klein briefje mee terug te geven. De Fraters Montfortanen, van wie Frans Maandagmorgen een brief mee naar Oirschot nam, komen antwoord terughalen. Maar ik moet ze helaas teleurstellen, want Frans is nog niet terug. Eigenlijk verwacht ik hem vandaag ook nog niet, maar morgen komt toch zeker wel één van de drie met een berichtje. ´t Zou me anders heusch tegenvallen. Oorlogsnieuws is er verder niet. De regen zit er misschien tusschen, Als ik ´s avonds Hertha uitlaat, dan hoor ik in de richting Den Bosch nog wat geschutvuur.
Een triestige regendag. Het leven, hoewel druk wordt nu toch wel iets regelmatiger. Pater Gundrie deed vandaag de was voor de roodvonk patiënt en andere zieken.
Nogmaals alle winkels uitgekamd. Zo langzamerhand was er in Spoordonk op gebied van voedsel en voedingswaren een hele zaak opgebouwd. Alles was er behalve zout, boter en suiker. Boter werd opgelost door zelf karnen en inleveren. Medewerking boeren geweldig. Met paard en wagen naar Oisterwijk en kregen daar 150 kg suiker en 600 kg zout in ruil voor 500 kg roggevlokken. Moeilijke tocht midden in de nacht, maar konden weer even vooruit.
De oorlog staat stil! ´s Nachts hooren we heelemaal niets meer en ook de radio weet blijkbaar niets te berichten. We gaan weer wasschen, wat Nellie op zich neemt, maar zonder elektriciteit. Zr.V.Son uit Den Bosch komt al vroeg naar haar familie uit Oirschot informeeren en ik weet er niets van af. Dan ga ik ´t goed nog maar eens opnieuw sorteeren en inpakken. Alles is door de war geraakt. Om half twaalf bemerk ik aan Hertha dat er iets bijzonders is en jawel, Frans is aangekomen met Pieter. Hij moet echter om 2 uur al weer vertrekken en is van plan nu voortaan in Oirschot te blijven. Ik vind het heelemaal niet prettig, maar ik weet, dat plicht bij hem boven alles gaat en we zullen maar hopen dat er geen front tusschen ons komt. Als hij weg is, ga ik met de kinderen naar de kapper, ´t wordt hoog tijd. In Oirschot is ´t nog steeds niet pluis, de weg blijft onder vuur, tengevolge waarvan er in de laatsten nacht weer 5 voltreffers op ´t Sportpark kwamen en ook verscheidene in Spoordonk. Frans slaapt met 12 man bij Smits in de kelder. Hij heeft het daar verder uitstekend. ´t Is in onze kelder niet meer uit te houden van de stank, die de bedorven inmaak verspreidt. In huis zijn alle laden en kasten omgekeerd en veel meegenomen, ik ben benieuwd hoe ´t er uitziet. Nog steeds schijnen patrouillerende Tommies over ´t kanaal te komen. Af en toe vindt men een neergeschoten Duitscher, maar verder ziet men zeer weinig menschen in ´t dorp. Dus ook daar staat de oorlog stil. Volgens de radio zou men in Zeeland opschieten, o.a. een landing bij Breskens en een oprukken in Zeeuws Vlaanderen. Maar hier beleven we vandaag niets. Tegen 4 uur krijg ik bezoek van Antoon (…). Ondertusschen komt ook Mej.v.Grinsven uit Helvoirt op bezoek op informatie naar de Carmelitessen in Oirschot. Ik kan haar enkele inlichtingen geven, die ik gisteren van kap. V.Gestel kreeg. Antoon klaagt over de stilte aan de fronten. Tegen de avond beginnen er wat vliegtuigen te komen.
Er komt nogal geregeld bezoek uit Spoordonk. Vandaag waren P. Peeters en frater M. Kuipers en frater Kooijmans hier. Ze hebben het heel goed en hebben een nauwkeurig dagboek aangelegd om al hun wederwaardigheden te vereeuwigen. Het was ook een zeer rustige dag. ’s Namiddags werd er alweer tabak uitgedeeld. Het eten is ook heel goed. De fraters H. Smit, Erens, Op het Veld en Hupperts werden belast met het water dragen. Een van de oudjes werd vandaag 78 jaar. Daar werd voor morgen natuurlijk even de vleugel voor geopend.
Mijn bezigheid is: distributiebonnen knippen en opplakken. Ik maak een leergang voor Kennis der Natuur voor Sr.Clementia. Ik geef les aan de zusters van de Hoofdakte, aan de 4e cursus Kweekschool (Zuster+ externen) en aan een Mulo-B -candidate. (zuster).
Men zegt, dat morgen het Duitse Rode Kruis vertrekt. Zou het front korter bij komen?
Troepentoevoer van Duitse troepen richting Oirschot in beperkte mate voortgezet. Ze komen van richting Tilburg.
Vandaag kwam pater Erkens en ook pater van Eunen nog eens kijken. Het leven gaat hier nog steeds zijn gewone gang. Wel waren er vanmorgen enige Duitsers hier om ketel te krijgen. Pater Overste waarschuwde ons naderhand om in het bijzijn van die heren niet te roken. Ze hadden al gevraagd hoe we aan die tabak tabak kwamen. De maaltijden voor de zieken en oudjes zijn 8 uur, 11 uur en 5 uur. Wij gebruiken ons ontbijt tussen 7:15 uur en 8:00 uur. Het diner om 12:00 uur, collatie om 4:00 uur, souper 6 uur. Kwart voor acht belt ‘t voor het avondgebed, zodat we om 8 uur al naar bed gaan. Maar het is ’s morgens ook weer vroeg dag: 5 uur. Pater overste zou ons wel graag een uur langer geven, maar het schijnt dat de broeders dan niet kunnen klaarkomen.
Gisteravond hevig geschoten: tankslag! Waar? Nu weer rustig . Vandaag een brief van Mère-Vicaire en een bede om hulp! We waren blij te horen, dat allen het nog zo goed maakten.
Feest van Pater Generaal later Frater Theophile, ook broeder Theophile heeft naamfeest. Pater Overste droeg de communiteitsmis op tot intentie van de Generaal. Aan het ontbijt kon frater Smit maar niet uitgeklaagd komen over dat oude vrouwtje dat tegenover hem op de gang de nacht doorbrengt met schreeuwen op de zuster. Hij wil haar zover mogelijk doen verhuizen om toch maar rustig te kunnen slapen. Aan het diner hadden wij vanmiddag een pater assumptionist uit Moergestel, die met broeder Remigius mee gekomen was.
Vanmorgen om 10 uur vertrek van Sr.Louisa, Sr.Gonsalva, Sr.Electa, Sr.Benvenutis, Sr.Hypolita, Sr.Juvenala en Sr.Severa naar Oirschot, te voet, onder geleide van het Rode Kruis van Oisterwijk, met een wagen om de pakken te dragen. Goede reis! De vraag is, of ze Oirschot binnen mogen!
Ik had graag meegegaan!
Ze hebben ongehinderd de tocht volbracht, één keer gerust om een boterham te eten. Hartelijke ontvangst! De begeleiders hebben in Oirschot gegeten en zijn gepakt en gezakt teruggekomen: suiker, jam , rogge enz.
Pastoor de Vries is naar Oirschot geweest: alles uit zijn pastorie gestolen! Veel mensen gaan terug. Zusters en ouden van dagen van Oirschots gasthuis kunnen in het Oisterwijkse gasthuis niet blijven. Nieuw verblijf in een particulier huis.
Jongens en mannen opgepikt om stellingen te graven bij de stroom rond de brug en nabij de afslag naar Oisterwijk. (Bertjes tentje).
Overkomst massa vliegtuigen.
Een van de oude heren werd 84 jaar. Natuurlijk was er een huldiging nodig met behulp van de vleugel. De jarige trakteerde op een cigaretje. Pater Somers is sinds gisterenmiddag naar het moederhuis van de zusters geweest. Frater Hacking gebruikte het diner weer bij ons in de refter. Hij loopt nog met een stok., Maar het gaat toch al heel goed met zijn voet. Nu kan hij overal aan de oudjes gaan vertellen wat hij allemaal heeft meegemaakt 28 augustus. Met frater van Geffen is het heel ernstig. Hij ligt nu bij broeder Urbanus. Hij heeft er nu ook nog buik tbc bij gekregen. De dokter geeft hem nog drie à vier weken. Onder het souper keerde pater Somers terug van het biecht horen.
Acht jongemannen opgepakt om graafwerk te verrichten voor de Duitsers Bericht dat misschien ook Spoordonk moet evacueren (3 à 4000 man). Van Helvoort, wrnd Burgemeester pleit bij de commandant. Het wordt nu zo geregeld dat dagelijks 30 vrijwilligers moeten werken (graven), dan mag de bevolking blijven. Pastoor de Vries is gisteren van Oisterwijk naar hier gekomen.
En zal voorlopig hier blijven omdat hier veel parochianen zitten.
Pastoor de Vries gaat terug naar Oirschot (d.w.z.Spoordonk – pastorie).
De Oirschotse zusters en ouden van dagen mogen weer in het gasthuis blijven. Ik slaap nu met Sr.Theogonia in de ziekenkaner van ‘t pensionaat.
Kerkdiensten in Spoordonk gaan gewoon door. Overkomst massa’s vliegtuigen. Bijna iedere dag vliegtuigen. Na de middag zeer slecht weer.
In Tilburg 100 kg gist gekregen van de locatieleider aldaar. Met twee transportfietsen op harde banden werd dit opgeknapt. Hiervan 25 kg aan zelfverzorgers. De rest ging naar de bakkers.
Oirschot en zuidzijde Spoordonkseweg tot spergebied verklaard. Men mocht nog wel naar de kerk. Vanaf dorp moest Spoordonkseweg zowel noord als zuid tot aan de Broekstraat eruit tot aan d’n Tommes, ook de zuidzijde van de Banisveldse dijk.
Verschillende boeren die alweer teruggekeerd waren, hebben bevel gekregen opnieuw te evacueren. Ook uit ons huis werden enige personen (de familie Willems) verwijderd. Het oude vrouwtje dat ’s nachts lag te schreeuwen en dat fr Smit uit zijn slaap hield, is ook naar haar familie teruggebracht. Voor dergelijke affaires is heer Zoethout een uitstekende hulp. Aan het diner waren pater Rutten en broeder Gerardus (die vandaag naamfeest heeft). De oudjes hadden vanavond een heel eigenaardig menu: karnemelk daarna zuurkool met paté.
De huizen links van de Spoordonkseweg moeten ontruimd worden , De kerk mag in gebruik blijven en de pastorie bewoond blijven.
De menschen uit Spoordonk zijn er ook uit gemoeten aan de kant van het kanaal, aan den anderen kant mogen ze nog blijven wonen.
In sommige huizen zijn wel 60 – 100 menschen bij een
Op het klooster is een granaat gevallen, eene Zuster is gedood (A.Rijnen)
Kwartier maken voor 130 man. Ze komen vannacht of morgen . Overdag durven ze niet te reizen. Vanmorgen twee zusters van het gasthuis naar Oirschot onder begeleiding van het Rode Kruis. Ze moesten een “Ausweis” hebben, want er mocht niemand meer binnen!
Dit is waarschijnlijk een maatregel tegen spionage. Telkens als de Duitsers een ander kwartier hebben, worden ze weer beschoten!
Vandaag de sterfdag van Moe!
Nieuwe evacuatie . Linkerzijde weg tot aan watermolen moet worden ontruimd. De meesten bleven in Oirschot en kregen onderdak. Vlees volop. Veel koeien werden door granaten getroffen en na keuring geslacht. Het vorderen van vee voor de slacht behoefde daardoor gelukkig niet plaats te vinden.
Nog steeds zeer slecht weer. Artillerievuur in de avonduren op Spoordonk (Prinses Irene brigade) vanaf Mostheuvel Wintelre.
Prinses Irene Brigade lost de Highland divisie af ten zuiden van het kanaal.
Het ontbijt viel tegen. Al die varkens die de laatste tijd geslacht werden en die grotendeels tot paté gedraaid waren, blijken voor niets geslachtofferd te zijn: de paté is bedorven. Enige verpleegden blijken vannacht ziek te zijn geworden. Vanmorgen werd een namenlijst gemaakt van alle zieken en “zieken die er momenteel in huis zijn. Pater Overste maakt zich nog al bezorgd voor een eventuele controle. Er lopen zoveel volk in en uit. Dat zou wel eens argwaan kunnen wekken.
De teruggekomen Rode Kruis-mannen berichten, dat er in Oirschot veel geschoten wordt. Weer meer voltreffers op ons huis.
Geruchten: Tommy’s over het kanaal! (Wilhelminakanaal). Een groot Brits leger in Brabant! We merken er niets van!!!
Vandaag per Rode Kruis een brief aan Pa geschreven . Gaten in de tuin gegraven. De Oisterwijkse mensen moeten evacueren of werken voor de Duitsers! Wat een geplaag!
Nog twee bakkerijen ingericht. Alle molens zijn uitgeschakeld, behalve die van mulder van Loon z.g .Olie is bijna op. In pakhuis aan de haven liggen nog ongeveer 400 liter. Onder moeilijke omstandigheden met bolderkar (met .lappen en zakken om de wielen) met roode kruis vlag voorop in het zicht van de engelsen die voorraad opgehaald
Vanmiddag werd Juffr Hendrica v/d Vleuten bediend. Zij ligt op de T.B.C. afdeling (refter van de Broeders)
Vannacht in de stromende regen zijn de Duitsers aangekomen. De evacués uit Best en Oirschot moeten uiterlijk zaterdag vertrekken. De zusters mogen blijven.
Vanaf 18 Oct – 21 October hielden Docter Hagemeyer en den Tandarts hun spreekuur in de pastorie van Spoordonk, doch bij het eerste beschieting van Spoordonk’s kerk op Zaterdag 21 October hield dit op. De patiënten durfden niet meer komen, vanwege de mogelijke granaten.
De H. Missen werden vanaf Zaterdag 21 Oct. Tot ’s Maandags 23 October gelezen achter in de kerk en in de Bernadette kapel, de kerk was toen wegens het gevaar van beschieten voor de gelovigen gesloten. Uit voorzichtigheid gebruikten wij het ontbijt en het middageten ook achter in de kerk, onder het zangkoor, aldaar hadden we een tafel tegen den dikke buitenmuur gezet, want de keuken of andere vertrekken waren te kwetsbaar.
Frater van Geffen werd vanmorgen om 10:30 uur bediend. Hijzelf had nog graag tot zaterdag gewacht, maar men heeft gemeend dat het beter is niet langer uit te stellen. Frater Hacking las de toewijding voor, waarna frater van Geffen zelf een essentieel gedeelte voor las. Daarna kwam Pater Overste met het Ons Heer, vergezeld van pater Hermans, die ook in superpli was. Voor het ontvangen van het Viaticum hernieuwde frater van Geffen zijn gelofte (in mei had hij ze ook reeds afgelegd). Pater Overste sprak daarna nog een hartelijk woordje, waarin hij tot uitdrukking gebracht de grote dankbaarheid die Frans nu wel zou gevoelen jegens God, omdat hij omdat hij zich weer helemaal had mogen geven aan God. Zeker, Jezus en Maria hebben hem op het kruis gelegd. Toch is er grote reden tot dankbaarheid: het kruis is altijd voor Gods lievelingen. Vervolgens het Heilig Oliesel geeft zo’n bijzondere kracht naar ziel en lichaam. Pater Overste wekte dan tenslotte Frans nog één keer op tot een oprecht berouw over alles wat minder goed mocht zijn geweest en spoorde hem aan zich innig te verenigen met het confiteor dat de aanwezige fraters zo dadelijk zouden bidden. Onder grote stilte verrichtte vervolgens Pater Overste die heilige zalvingen op het lichaam van onze zieke confrater. Welk een zorg heeft onze moeder de heilige kerk niet voor haar zwakke kinderen.
Allemaal waren we zeer onder de indruk.
Toen Pater Overste met ’t Ons Heer vertrokken was, zette Pater Somers het Magnificat in, dat we toen allen meebaden. Ook Frans!
Vastgesteld: Zondag 29 oktober zal het hier in Oisterwijk Tijdelijke Professie zijn. De Eeuwige Professie is uitgesteld tot mei. De Kleding is 3 maanden uitgesteld.
De evacués hebben uitstel tot dinsdag . Misschien is dan alles wel van de baan!
De soldaten weer vertrokken. Ze kunnen hier geen verdedigingswerken maken. De gaten in de tuin staan al vol water!
Naar Tilburg om nieuwe ruilingen te doen. Tegen fruit konden wij het nodige krijgen. Oproep voor inlevering fruit. Er kwam volop binnen.
Een “hoog kar” vol fruit weggebracht en het nodige weer mee terug gebracht.
Jongens en meisjes te Spoordonk opgepikt. Meisjes moesten aardappelen schillen en koken. In Spoordonk zaten 4000 mensen.
Oirschot zwaar beschoten door artillerie en mortieren op de markt en omgeving.
Tegen acht uur vanmorgen (we waren bijna allemaal nog aan het ontbijt) werd Pater Overste weg geroepen daar juffrouw Hendrika van der Vleuten stervende was. Niet lang daarna kwam Pater tussen reeds terug: ze was heengegaan zachtjes en kalm, haast onmerkbaar. Frans van Geffen was vanmorgen weer heel wat beter. Hij smeerde voor zichzelf vier sneetjes met jam en sprak heel veel (herinneringen uit Schimmert). Zijn ouders zijn vanmorgen ook hier geweest. Het lijk van juffrouw van de Vleuten is in de spreekkamer opgebaard. Verder is een gewonde man (reeds op hogere leeftijd) vandaag bediend. Hij ligt reeds enige tijd op het zaaltje tegenover de keuken. Zijn arm en borst kas is ernstig gewond door een granaatscherf. (Jozef vd Roozendaal)
300 mensen van de Spoordonkseweg moeten verhuizen, In Spoordonk zijn nu 4000 mensen – normaal zijn er 100.
De Spoordonkse vrijwilligers hoeven nu niet meer te gaan werken. Maar nu zal klooster Nazareth moeten evacueren De commandant meende dat de zusters spioneerden. Van Helvoort zei: ik sta er voor in dat ze dat niet doen. De zusters die er nog zitten (klein aantal) mogen nu niet meer boven of buiten komen.
Aflossen van Duitse troepen in en rond Oirschot. Duitse officier komt zeggen: zusters die op de pastorie boven slapen (Carmelitessen) moeten beneden in de kelder slapen , er kan op de toren geschoten worden (is ook gebeurd).
Brug over Beerze ondermijnd. Onderduiker bij Van Esch laat ‘s nachts water hoog komen om ontsteking nat te houden
Vanavond gaan de Novicen in retraite: 16 personen. Pater Rector, een Capucijn, preekt ééns per dag en houdt bezoek en onderzoek.
Vandaag zijn twee meisjes uit Oirschot geweest en vertelden, dat Soeur Ubalda door granaten is getroffen en overleden is. Het moet woensdag al gebeurd zijn! Wat is het toch erg! “Nazareth” is zonder Sr .Ubalda niet denkbaar! Vandaag is het Rode Kruis naar Oirschot.
Spoordonk kerk onder granaatvuur. Omgeving wordt geregeld onder mortiervuur gehouden. De kerk plus toren hadden 5 treffers. Boerderij tegen Roefs (Erven) zwaar beschadigd, schoorsteen eraf. Boerderij Roefs lichte schade.
Om 5 uur hervatting van kerkbeschieting (nu van korte duur) vanwege verhoogde militaire activiteit. Bij Roefs een koe getroffen door granaatscherf . Is geslacht.
BELANGRIJK
Tussen 16 en 22 okt concentratie van plm. 4000 Duitsers in Oirschot. Zijn teruggetrokken.
De communiteitsmis werd opgedragen voor Henrica van der Vleuten. De oude vader en een oom (beiden verpleegden van ons lazareth) waren ook aanwezig. Vanmorgen was ook een Duitse officier hier. Hij was gewond en was in het nabije Duitse lazaret afgewezen. Omdat dat daar alleen voor de artillerie is! Daar hier nog steeds geen dokter is, konden we hem ook niet helpen . De man schijnt dit te begrijpen en is weer vertrokken. Sinds gisteren hebben we ook een schurftpatiënt in huis, een knecht van Doris. De man heeft een kamer op de middaggang gekregen, een eigen gereserveerde wc. En met alle moeite wat geprobeerd het besmettingsgevaar te keren. Een bakker, Jan de Luuk met zijn familie is nu ook in ons klooster, woont op de middengang, nieuwe gedeelte. In Oirschot is een nieuwe majoor gekomen. Een ongemakkelijke. Hij vertrouwt zelfs de rode kruis mannen niet meer. Meneer Zoethout is vanmorgen nog aangehouden. Ze hebben zijn “schein” afgenomen. Er is sprake van dat alles weg moet uit Oirschot. Tegen vijf uur namiddag kwam een Duitser in de spreekkamer vragen of er morgen niet de Heilige Mis, gelezen worden voor de jongens, die opgepikt zijn om te werken aan de Duitse stellingen. Pater Tessen zal gaan. Alle benodigdheden moet hij meenemen. Een Duitser zal hem komen halen.
Tegen half 12 plotseling een granaat en vlakbij nog een. Iedereen in de kelder. Na ‘n halfuur houdt schieten op. Nog ‘n paar keer horen we inslaan
Een granaat is boven de biechtstoel in het dak gekomen. Een andere op de toren en ook een op het klokkentorentje en op de pastorie. Kerk wordt voorlopig gesloten,- morgen geen missen voor de parochianen.
Verscheidene granaten zijn in Spoordonk gevallen ook op de kerk en pastorie.
Het Rode Kruis is maar tot Spoordonk geweest; ze durfden niet verder, omdat het er in Oirschot zo spande (granaatvuur). Een brief meegebracht. Soeur Ubalda is dinsdagavond om ± 18.00 uur door granaatscherven getroffen (hoofd en bovenlijf) in de glazen novicengang. Ze was water gaan halen aan het pompje; de granaat kwam terecht op het stenen paadje bij de serre. Er waren nog veel zusters in de omgeving, maar niemand gewond. Direkt is ze de kelder ingedragen. Ze heeft de H.Olie ontvangen, maar leefde al niet meer.
Woensdag nacht om ± 1.00 uur is Sr. Theresia overleden. Mijnheer de Rector heeft een hartaandoening! . Een jonge, pas gewijde geestelijke, Mijnheer v.d.Heijden , verricht de H.Diensten bij de zusters. Men zou proberen beide zusters donderdag te begraven.
Ze doen nu alles weer in de kelder, want de laatste dagen sliepen er al verschillende zusters in de refter en zo.
Op Zaterdag 21 October, kwamen de eerste granaten op kerk, toren en pastorie gevallen. Ongeveer kwart over elf, hoorde ik, dat de granaten dichterbij kwamen. De eerste vielen nog in den tuin. Direct waarschuwde ik het personeel, de evacués en vooral de zusters Carmelitessen, die boven zaten.
Aanstonds gingen zij allen naar den grooten kelder, met een 30 tal personen. Nog geen 5 minuten, nadat wij in den kelder waren, sloeg de eerste granaat op de pastorie in, door het dak aan den achterkant, boven mijn slaapkamer. De scherven sloegen door het plafond van de slaapkamer, door den vloer van de slaapkamer, door het plafond boven de eetkamer en een bleef steken in de tafel.
Het was dus niet te vroeg, dat de zusters de slaapkamer hadden verlaten. Terwijl we in den kelder zaten, hoorden we de granaten, boven onze hoofden inslaan, een kwam terecht op het kleptorentje en sloeg een gat in het betonnendak, 2 andere granaten sloegen in op de kerk, een boven den biechtstoel en een boven het priesterkoor, juist achter den triumphboog, in den rechterhoek, 2 andere granaten kwamen terecht aan de zuidkant van den toren, de overige 10 a 15 granaten kwamen terecht in den tuin, op het kerkhof en voor op het terrein; enkele scherven gingen nog door de ramen van de zaal.
Grootste schade was aan glas en ramen. Toen we na een half uurtje weer uit den kelder kwamen, waar de pastoor de generale absolutie had gegeven, tijdens de beschieting, zagen we de pastorie vol stof en vuil. In den hoop dat er niet meer geschoten zou worden, ruimden we alles weer netjes op, doch de zusters mochten boven niet meer verblijven en verhuisden nu naar achter in de kerk, onder het zangkoor, daar werden vloerkleden op stroo gelegd, voor legerstede, daar werd nadat het Allerheiligste uit de kerk werd gehaald, ook gegeten en geconserveerd.
Achter in de kerk werd een nood altaar opgeslagen, waaraan des Zondags 22 October H. Missen werden gelezen.
Zaterdag ’s middags omstreeks 5 uur vielen er nog 5 a 6 granaten, doch zij troffen geen doel, deze brachten schade toe aan enkele huizen. Zaterdags dacht ik, kerk, toren en pastorie zullen hetzelfde lot ondergaan als de kerk in Oirschot en het zou zoo geweest zijn als de Duitschers nog een week langer hadden gebleven.
Gebeurde nog juist op tijd. Vandaag werden alle bruggen opgeblazen en kunnen dus niet meer naar Tilburg. Totale terugtrekking der Duitsers. Het schijnt op een einde te lopen.
Geen kerkdienst in Spoordonk, wel ergens in een schuur in beperkte mate. Vermoedelijk tussen Broekstraat en watermolen.
Niemand op straat wegens granaatvuur en oppikken. De nachtelijke troepenbeweging richting Oirschot van Duitsers houdt aan.
In de nacht van 22 op 23 okt terugtrekken van Duitse troepen, ‘s avonds een beetje, ‘s nachts en masse, tot in de ochtenduren van 23 okt nadruppelend. Kanonnen, rupswagens, voetvolk. Er wordt nagenoeg niet meer geschoten.
Om 8:30 uur kwam de Duitser Pater Tessen halen, die frater Knibbelen als misdienaar meenam. Het was een echte missie tocht. Het was een verwilderd boeltje bij de jongens: maar onze Lieve Heer zal er niet minder hartelijk ontvangen zijn. Op een van de zalen was weer een jarige. De jonge dame (57 jaar) werd hartelijk toegesproken in verzen door een van de patiënten, een meisje dat ’s nachts om 2:00 uur het bed van de jaren versierd had. Een speciale feesttaart was ook vervaardigd. ’s-Namiddags was broeder Theodore onder Duitse geleiding weer hier om een boodschap voor de paters te brengen. Tevens kwam een zus van frater van Geffen. Frans eet weer goed.
Vandaag twee leerlingen van onze Kweek en Ulo hier geweest uit Oirschot. Ze vertelden, dat woensdag alle bewoners uit Oirschot moesten vertrekken, ook de zusters. Er is een nieuwe commandant en deze heeft dat aan de secretaris (waarnemend burgemeester) opgelegd. Hoe loopt dat af? En waar moeten onze zieke en oude zusters naar toe? Hoe kunnen ze weg? De Duitser kent geen genade! Als het moet, jaagt hij ze wel weg!
Nu wordt de toren van de Spoordonkse kerk beschoten! Vandaag begonnen: al twee voltreffers, één op de kerk en één op de pastorie!
De Carmelitessen van Oirschot zijn in Spoordonk, pastorie; drie zijn er bij ons in de kelder. Eén was ziek en is op de kruiwagen gebracht op de dag, dat wij evacueerden.
Gisteren werd verteld, dat er hard gevochten werd bij de H.Eik; er is echter geen Engelsman te bekennen!
Het gerucht van Oirschots ontruiming is officieel bevestigd. Klooster “Nazareth” moet vóór woensdag ontruimen. Locoburgemeester Termeer is naar Haaren geweest, of ze daar terecht kunnen, want hij dacht, dat ze hier in Oisterwijk toch niet binnen mochten. Wat zal er van ons moederhuis geworden? Sint Jozef zorg!.
Zondagavond 24 October , kwam een officier vragen of er ook een schuilkelder was onder de sacristie, zo niet, dan zou er de volgende dag een gemaakt worden, voor de manschappen, die op den toren de wacht moesten houden. De kerkdeuren moeten des nachts open blijven, dit vonden de zusters Carmelitessen, die onder het koor sliepen, niet erg prettig. Gelukkig vertrokken de Duitschers des nachts allemaal.
De Zusters Carmelitessen gingen Zondag’s 22 Oct weer terug naar de pastorie en namen haar intrek in de zaal, maar sliepen ’s nachts nog in de kerk onder het zangkoor.
Verdeling van laatste voorraden zout, gist en boter en suiker. Het is nu bijna allemaal op. Hoe lang zal het nog duren. Vandaag zonder Duitsers.
In de ochtend zijn er praktisch geen Duitsers meer te zien in Spoordonk, ook niet in Oirschot. Met tussenpozen nog granaatvuur op de weg. De bevolking begint ook het mortiervuur te begrijpen: eerst een gerommel richting Beers (de Baest? ) daarna fluitende (gierende) granaten.
In de nacht van 23 op 24 okt de brug bij de watermolen opgeblazen en zeer vermoedelijk ook de Viermennekesbrug (Broekstraat) en de Logtsebrug (nabij Geerts). Bij de watermolen niet goed gesprongen vanwege sabotage door opstuwing van water door dichtdraaien van de molensluis.
Na een nacht van hels kabaal ontdekken we dat de Duitsers in ijltempo vertrokken zijn
Vanmorgen hebben we juffrouw H. van de Vleuten begraven. Om 8:30 uur begon de dienst, opgedragen door Pater Overste. Het voorlopige graf is aan de evangeliekant der kapel, eventjes om de hoek bij de grote deur. De kist was heel primitief. Ze is hier in huis gemaakt. De vader en een oom van de overledene waren aanwezig. Als ook verschillende van de geëvacueerden, die bij ons verblijven.
Nog in de voormiddag kwam het verblijdende nieuws dat de Duitsers vannacht in allerijl vertrokken zijn. In de school van Straten stond nog een ketel van ons: die werd natuurlijk gehaald, alsmede enige trofeeën. Pater Hermans bracht een stuk vlees mee. Ook een Duitse soldatenpet was erbij. Daar werd eens mee gesold. Zuster Daphrose voetbalde ermee. De zusters zijn dubbel blij, want nu kan het moederhuis blijven. Anders hadden morgen alle zusters, ook de zieke er uit moeten evacueren. Aan het diner opende Pater Overste het gesprek met eens hard op te zuchten: “ Was het maar waar! Was het maar waar! “. We willen het hopen. ’s namiddags werden nog granaten afgevuurd. Aan het kanaal zouden nog Duitsers zitten. Aan het souper echter kwam meneer Zoethout ons nog vertellen dat de laatste Duitsers van het kanaal zich beginnen terug te trekken. Hoopvolle stemming. De oudjes in de grote refter hebben al ƒ 14 bijgedragen voor een Heilige Mis ter ere van Sint Gerardus. ’s Avonds was er volop drukte. Er werd gezongen en voorgedragen. Vooral de heer van Kessel (Molenaar) deed zich gelden.
Onder de mis wat granaten. Na de derde mis horen we zeggen dat de Duitsers weg zijn, telefoondraden verdwenen, het geschut richting Oisterwijk vertrokken. Die brug bij Van Esch die geladen was is niet gesprongen. Meneer van Esch heeft het zijne daartoe bijgedragen
Alle zieken uit het groote klooster moeten naar Tilburg vervoerd worden. Dit is niet meer gebeurd.
‘s Morgens zijn met grooten spoed de Duitschers vertrokken op weg naar Oisterwijk, hebben onderweg boomen afgezaagd en dwars over de weg gelegd, alle bruggen zijn gesprongen om de weg te versperren.
Sr.Wulfrana, Sr.Josephine en 3 Novicen naar Haaren om daar alles klaar te maken voor de ontvangst van de zusters uit Oirschot. Waarschijnlijk komen er ook hierheen. De novicen zouden dan op de zolder gaan slapen .
Geruchten: Offensief van de Engelsen naar Den Bosch van drie richtingen! Weg naar Oirschot ligt vol bomen en ligt onder vuur! De twee bruggetjes over de Stroom hier in Oisterwijk ondermijnd. Onze gedachten zijn heel de dag in Oirschot, wat er toch met die zieke mensen moet gebeuren!
Maandag 23 October Doch gelukkig hoorden wij, bij het opstaan, dat de Duitschers, waren vertrokken, en dat de wacht op de toren ’s nachts de telefoondraden hadden opgerold en vertrokken waren.
Nog zondag ’s avonds kwam mij een officier vragen of de sacristievloer, niet kon worden opengebroken, want zij wilden er ’s Maandags een schuilkelder maken, voor de torenwacht.
Ook waren een paar officieren naar den kelder komen zien, en hadden gezegd, dat deze kelders gevaarlijk waren voor de menschen tijdens de beschieting, met de bedoeling natuurlijk, ons er uit te jagen, en er zelf in te kruipen.
Ze hebben gelukkig den tijd niet meer gehad, want zonder die kelders, hadden we de pastorie niet kunnen bewonen.
In de ochtenduren(?) brandt de boerderij van Frans van Kuyck aan de Bestse weg af in brand geschoten.
Scholman en Harrie Kuypers op de motor met witte vlag naar Best om Engelsen te waarschuwen dat duitsers zijn vertrokken. In de voormiddag zijn er nog 5 duitsers in spoordonk.
Om half twee eerste Tommies bij de spoord.kerk (3 man). Het is een verkenningsgroep die komt kijken of duitsers weg zijn. Bevolking geeft inlichtingen, ze zijn bij ongeveer de kapel over het kanaal gekomen. Ze trekken zich terug naar het kanaal en zullen terugkomen.
Om 4 uur eerste schotse troepen in spoordonk. Een klein gevecht bij de stelling in het bos bij de afslag naar Oisterwijk. 1 dode (Jahn) en 4 krijgsgevangenen.
Een drietonner reed over de brug want de bevolking had gewaarschuwd dat er 5 duitsers in het bos zaten.
In de nacht wordt bij de watermolen een bailybrug gelegd.
’s middags bemerken enige stoutmoedige verkenners op de weg naar Best bij de molen een vreemdsoortig voertuig. Bij nader onderzoek bleek het een Engelse tank te zijn, toen de poppen aan het dansen. Spanning van vijf jaar was gebroken voor de gelukkigen die daar hadden mogen blijven als verplegers. Na een paar minuten rolt een eindeloze stroom van zware tanks, gevechtswagens, motoren en vrachtauto’s door Oirschot. Welke indruk die groep loeiendespringende en wuivende monniken op de tankbemanning gemaakt heeft hebben we niet kunnen achterhalen, maar in feite is dat zelfs die flegmatieke Engelsen enthousiast begonnen te worden. Ondertussen waren de paters Hermans en tester Herring geslaagd een Tommy buit te maken, die natuurlijk in triomf naar het scholasticaat werd gevoerd. Bij nader onderzoek bleek de Tommy een Nederlander te zijn, wat natuurlijk de conversatie vergemakkelijkte. Na met de uitgelaten paters een glas wijn gedronken te hebben werd hij langs alle bedden gevoerd. Het Wilhelmus was niet van de lucht.
De mensen staan te springen om weg te komen, maar Pater Overste vindt dat we niet te voorbarig moeten zijn. We hebben nog geen Engelsman gezien. Aan het diner was pater Peeters en frater L. Jansen om te vragen of de fraters uit Spoordonk terug kunnen keren.
Plotseling tegen 4:30 uur kwam de heer Zoethout thuis met het bericht: Oirschot is bezet door de Nederlandse “Tommys”. Gauw naar boven om te kijken of er niets op de weg te zien si.. Maar ineens gaat de bel. Pater Hermans en pater Tessen zijn met een Tommy (Een jongen uit Eindhoven) hierheen gekomen. Wat een vreugde! Door alle ziekenzalen werd de soldaat heengeleid, overal handjes geven. Het Wilhelmus was niet van de lucht. Pater Hermans had een ronde soldatenbaret opgezet en zorgde voor een glaasje wijn. Daarna werd hij op de thee uitgenodigd bij Pater Overste. Alvorens de bevrijdingsheld vertrok nam Pater Peters eerst nog een foto, waarop Tommmy, paters, fraters, zusters, burgers, meisjes, alle soorten mensen vertegenwoordigd waren. Toen hebben we de soldaat vergezeld naar de grote weg. Daar zagen we een flinke colonne voorbij trekken. Natuurlijk een geweldig gejuich. De Engelsen kwamen uit de richting Best. Eerst pantser gevechtswagens, de automatische geweren gereed liggend. Daarna transport-, radio- rode kruis auto’s. De colonne werd weer gesloten door enige gevechtswagens. De mensen zijn natuurlijk allemaal uitgelaten en vrolijk. Toch is het erg jammer dat de Duitsers zoveel vernietigd en geplunderd hebben in de huizen. ‘s Avonds 5:30 uur: plechtig lof met rozenhoedje en TeDeum. Juist gingen de zware tanks wil (42 Ton) over de weg. We mogen wel dankbaar zijn. Het lof was met met 3 heren.
Om half twee kwamen de eerste Engelsen (3) (van over het kanaal FB) Ze kijken door de ramen van de school en stappen op de pastorie aan. Ze worden door de geestelijken verwelkomd. Heel Spoordonk loopt uit om ze te zien, Meteen komt er van alle kanten oranje voor den dag. Spoordonk is vrij.
Om 4 uur komen.de eerste Engelse carriers, Enkele Tommies zijn de gasten van meneer Pastoor, Er wordt druk Engels geredeneerd.
Dekkers den onderdirecteur van het boterfabriek is over het kanaal gezwommen, naar de Engelschen gaan zeggen, dat de Duitschers weg waren, dat is een groot geluk geweest voor Oirschot en Spoordonk want het was bepaald om geheel Oirschot plat te schieten dien dag toen werd alles veranderd. Om 4 uur komen al Engelsche wagens van Best en rijden naar Oisterwijk.
Hele nacht terugtrekkende Duitse troepen met materieel (kanonnen)
Alle richting Moergestel dan via afslag naar Oisterwijk.
‘s morgens om plm. 6 uur droge knal. Brug in de lucht. Balken niet doorgeslagen.
Plm. 11 uur vleesverkoop bij Roefs tegenover de pastorie. Ik word gehaald om naar de pastorie te komen. 3 Canadezen kwamen uit een sloot achter de kerk. Pater spreekt met een van hen in het Frans (Franse Canadees). Informeren of er nog Duitsers zijn. Hoelang geleden enz. Seinen alles per radio aan hun commandant over het kanaal. Willen richting Moergestel gaan. Een van de paters Montfortanen komt zeggen dat op Geeneind bij afslag naar Oisterwijk (bleek later ontsnappingsroute van Duitsers vandaar over Oisterwijk en Drunense Duinen naar het noorden – nog Duitsers in stelling liggen. Na dit bericht vertrekken Canadezen weer richting Wilhelminakanaal.
Belangrijk: Na de mis van 9.30 uur op 24 okt. Duitser komt op fiets uit Oirschot. Zeer vermoeid.
Vraagt water en zegt: Ik ben de laatste hier. Moest een boodschap brengen naar de loopgraven langs het kanaal. Daar zijn geen soldaten meer.
Vanmorgen bericht ontvangen, dat de zusters niet behoeven te evacueren!
De commandant is er vandoor! Er zijn maar 60 Duitsers meer in Oirschot!
Deo Gratias! Een zucht van verlichting!
Dinsdag 24 October, ’s middags om 2 uur kwamen de eerste Engelsche soldaten aan de pastorie. Het waren er drie. Ze kwamen vanaf de kapel van den H. Eik en behoorden tot een verkenningsgroep. Ze vroegen of er nog Duitschers te zien waren , en er waren nog enkele over de brug.
Ik zei, tegen hen, dat ze den Commandant moesten laten weten, dat er geen Duitschers meer op den toren waren, en dus verdere beschieting doelloos zou zijn. Het volk van Spoordonk liep ten hoop toen zij de Engelsche soldaten zagen. De Engelschen keerden weer naar het kanaal terug om rapport uit te brengen.
Omstreeks 5 uur kwamen de eerste tanks vanuit Oirschot Spoordonk binnen en werden door velen toegejuicht. Aan de brug werd haltgehouden en de pontonniers hadden voor den avond nog een nieuwe brug gelegd. ’s Avonds kwamen enkele Engelsche officieren informeren of er nog Duitschers waren over de brug en of zij hier en daar langs den weg mijnenvelden hadden gelegd. Mijn heerbroer wist hen te vertellen dat tussen Spoordonk en Moergestel bij een boerderij enkele mijnen waren gelegd. Op de stafkaart van de officieren duidde hij aan waar ze ongeveer lagen.
Woensdag 24 October rolden de zware tanks van de Engelschen reeds over de brug. Oirschot en Spoordonk waren bevrijd. Het was indrukwekkend, al die zware tanks voorbij zien trekken. ’s Avonds weren enkele zware kanonnen opgesteld achter op den vloeddijk. Met oorverdovend lawaai schoten die kanonnen in de richting van Moergestel. Intussen reden de tanks en andere wagens in een eindeloze stoet den weg naar Moergestel op.
Een prachtige Hoogmis; met Te Deum en Wilhelmus, dat door de celebrant dapper werd meegezongen. Naar de Hoogmis werden alle inboorlingen voor het huis verzameld, waar pater overste plechtig de Nederlandse driekleur hees. Daarbij hoorde natuurlijk een daverende toespraak. Ondertussen kwamen de Engelsen de zwartrokken wat van dichterbij bekijken; al spoedig was het ijs gebroken en vanaf heden smaakte de eigen teelt niet meer. De ene sensatie volgde op de andere, een stuk wei achter het huis werd tot vliegveld gevorderd, er landen vier toestellen. Al spoedig krijgen we inkwartiering, zelfs de gang liggen stampvol. Druppelsgewijs vertrekken de zieken, en de zusters beginnen het huis te ontsmetten, Gelukkig zorgen de Engelse voor een insectenpoeder. Na enkele dagen waren alle confraters in de omliggende dorpen ook bevrijd en pas na 3 november waren we weer allen bij elkaar.
Voor wat hoort wat, al aanstonds toen onze eerste gasten waren ingekwartierd kwam er witbrood op tafel, al spoedig volgden vlees en vis. Wij van onze kant leverden een tegenprestatie in de vorm van een gezellige avond die we de troepen aangeboden; nog vele van deze avondjes zouden volgen. In grote lijnen verliep zulks aldus: pater Gondry stak een speech af; dan trad de soos op, stel solisten, de schola onder leiding van pater overste, herdenking van de gesneuvelden, Wilhelmus tenslotte God save thee King met de speech van pater overste en de majoor. Na het eerste avondje traden ook de Engelse gewoonlijk op. Een aangename verrassing was voor ons het plotselinge en geheel onverwacht bezoek van een van onze Canadese paters, pater Latour, aalmoezenier in het Canadese leger, nadien is hij nog vele malen hier geweest, en nooit vergat hij voor de scholastieken een verrassing mee te brengen. In deze tijd komen ook de verschrikkelijke V1 wapens over, die ons heel wat angst hebben bezorgd.
Om half negen plechtige Hoogmis “Salve Sancte Parens”. Pater Overste droeg de Heilige Mis uit dankbaarheid op geassisteerd door pater Tessen en Hermans. Zo plechtig mogelijk. Besloten met een krachtig “Domine, salvam fac Reginam nostram”. Hierna werd voor het huis de Nederlandse vlag officieel gehesen. Pater Overste sprak alle eerst de aanwezigen toe. (Wie maar enigszins lopen kon, was natuurlijk gekomen). Pater Overste sprak ons allen toe als “Vaderlanders”. We hebben nu onze Lieve heer bedankt. Nu moeten wij ook voor de toekomst onthouden, dat we elkaar moeten helpen.In de oorlog was het noodzaak. Laten we dit blijven doen: ons één voelen. Juist kwam er een Tommy aan: een Maastrichtenaar. Die werd natuurlijk hartelijk toegejuicht. Pater Overste wees erop dat we veel aan die mannen verschuldigd zijn. Velen van hen gaven reeds hun bloed voor de vrijheid.
Nog meer Tommies kwamen. Want ook op het Kasteelpad liggen ze nu en de wei van Dorus voor ons huis staat vol artillerie. In de school van straten zijn ze ook. De Engelsen werden getrakteerd op echte thee, op appels. Zij gaven ons goeie sigaretten. Een foto moest natuurlijk ook gemaakt worden. De hele morgen blijven ze bij ons. Steeds weer klonk “God save the King”’,” Wilhelmus”. Lang leve de Tommies. De jonge dames waren natuurlijk erg vereerd als ze met een Schot of Engelsman onder de arm mochten lopen. Om twaalf uur kwam frater L. Jansen en N. Rutten en broeder Arnold voorgoed terug uit Spoordonk. Meer mogen er voorlopig niet terugkeren. De secretaris is vanmorgen ook hier geweest. Hij werd hartelijk toegejuicht. Waarop deze antwoordde met “Leve Oirschot. Alleen de boeren mogen terug naar hun hoeven. De weg moet vrij blijven voor de troepen. Nu zullen we gauw inkwartiering krijgen.
In de namiddag kwamen frater Hendriks, Sneijder en van Cuijk nog even overgewipt uit Spoordonk. Om 5:00 uur gingen ze weer terug. Het huis ligt nu helemaal omgeven door auto’s en motoren.
De bibliotheek, en andere zalen liggen vol Tommys. Ook in de spreekkamer zijn er (officieren). Zij hebben elektrisch licht, maar jammer genoeg kunnen we er niet op aangesloten worden. In de hoek tussen klooster en kapel (voorkant van het huis) staat een grote auto, daarin moeten een generaal zitten, naar het schijnt een brigadegeneraal. Het avondgebed houden we in de grote kapel. De petroleum raakt op.
Geheel den dag Engelsche tanks en wagens gereden in 3 uur 300 stuks, ook Oirschot is vrij verklaard.
Colonne tanks en wagens passeert de hele dag Spoordonk richting Moergestel
Deze morgen een Duitser hier, die zegt, dat ze ons niet meer kunnen “beschermen!” (nog steeds die hoogmoedswaanzin bij een bijna verslagen volk !).
Alle kogels, die ons zullen treffen zullen Engelse kogels zijn! Ze moesten ons helaas verlaten! Wij denken er enigszins anders over!! Aan het ontbijt aankondiging, dat de bruggen opgeblazen worden. Ze deden hier, of dat niets was, want een Duitser had gezegd, dat het gebouw daardoor niet zou beschadigd worden, wel wat ruitenschade!! Het is er nog geen 25 meter vanaf! Weldra komt het bevel: binnen 10 minuten in de kelder!
Hevige knallen! Het is, of alles boven ons hoofd in puin valt! Dit moet herhaald worden, want de betonnen brug is niet volledig genoeg vernield. Zo tot 2 à 3 keer. Schouder aan schouder staan we in de kelder!
Vandaag bekend, dat Oirschot bevrijd is! We waren te angstig om blij te zijn; we namen het voor kennisgeving aan, hoopten, dat het waar was en wij ook spoedig aan de beurt waren!
Om 13.30 uur beschieting! Ik heb in de gang gestaan; eerst om 15.45·u ben ik de kelder in gegaan, toen werd het heviger.
Juist op tijd!
Uren aan één stuk beschieting van de toren en het klooster. Het was vreselijk angstig . Op een gegeven moment komt er nog een Duitser door de kelder met het smoesje, berichten te moeten overbrengen van de brug naar de toren. Hij was op de naaikamer, lag op zijn knieën door het raam te .gluren.
Vlak vóór de kelderopening opeens een donkerrode vlam,± 15 cm. hoog, ging op de stenen gauw uit! Zou die Duitser met een handgranaat gegooid hebben om brand te veroorzaken?
Ondertussen gaat de beschieting door! Geroep: De boerderij staat in brand! Het is niet te blussen! De knechts hebben het vee losgemaakt en weggedreven, de wei in; ze hebben gered, wat te redden was! De oude schoolbouw en ook de nieuwe staat in brand! Het is goed te zien, dat de Duitsers dit gedaan hebben door brandende voorwerpen door de ramen te werpen. In de nieuwe schoolbouw is het gauw geblust. In de oude gaat het moeilijker met emmers water en de glazenspuit! De novicen en jonge zusters en Rode Kruis maken zich zeer verdienstelijk.
Rond de Moergestelse weg en de brug veel branden, aangestoken door de Duitsers.(“De Engelsen hadden nog geen schot gelost, toen ze onze boerderij al zagen branden”, zeiden ze. Of het waar is?
Bij de Stroom staan Engelse tanks. Toen alles stevig brandde, hield het vuren op. De tanks waren weer terug naar Moergestel.
Pastoor en Dokter geroepen voor een bediening op de Moergestelse weg. Ze zijn niet teruggekomen.
Maandag 25 October Ook moet nog vermeld worden dat Zaterdagavond de secretaris kwam boodschappen dat Maandag 25 Oct. Heel Spoordonk zou moeten ontruimen tot aan de Broekstraat, van te voren was reeds Spoordonk geëvacueerd wat betreft de Lubberstraat en de Kapelweg. De bedoeling was duidelijk om geheel Spoordonk te evacueren. Het heeft niet mogen zijn, gelukkig, het vurig gebed tot O.L. Vrouw van den H. Eik bracht de redding.
Spoordonk zat vol geëvacueerden uit Oirschot en Best ongeveer 4000, er waren menschen bij die reeds twee of driemaal hadden moeten vluchten.
Zooveel als in Oirschot-dorp werd wel niet geplunderd, maar menigeen, verloor een koe, paard, varken en vooral kippen, die door de Duitschers werden geslacht.
De H. Mis werd ook gelezen door verschillende paters, door 2 paters werd de H. Mis gelezen bij Jan van de Schoot, bij Martinus Rijnen op ’t Geeneind en bij Jan Roefs op den Kattenberg.
De menschen, die, toen de brug van Spoordonk met dynamiet geladen was, niet meer naar de kerk mochten komen, waren toen schoon geholpen.
In de nacht van Zondag 24 Oct. Sprong de brug van Spoordonk maar, daar molenaar van Esch, het water had opgehouden, waren verschillende pakjes dynamiet in het water terecht gekomen, zodoende dat maar twee ijzeren balken de lucht in vlogen en de brug maar weinig gelden had.
Maandag 25 October , was Oirschot niemandsland, er waren geen Duitschers en geen Engelschen te zien. De Engelschen vanuit Best wilden oprukken wisten niet dat de Duitschers weg waren en maakten aanstalte om met artillerievuur Oirschot geducht te beschieten.
Een boodschap van onze secretaris van Helvoirt naar de Engelschen had dit gelukkig voorkomen, want anders had Oirschot voor een groot gedeelte verwoest geworden.
Woensdag 24 October, werd Ons Heer weer in de kerk teruggebracht en werd de H. Mis weer aan het Hoogaltaar gelezen, we hadden toch enige vrees, dat de Duitschers terug zouden schieten op de Engelsche troepen, doch dit gebeurde maar een enkele keer.
Alle loge’s op de pastorie maakten zich gereed om te vertrekken, maar vanwege de groote drukte op den weg, mochten zij nog niet naar Oirschot terug. Ik had echter bij den secretaris, M v. Helvoirt, een bewijs gekregen, dat de zusters naar den Carmel Zaterdag 27 October konden terug keeren, doch langs een binnenweg.
De tommy’s zijn heel rustig en gemoedelijk. Af en toe ontmoet je ook een Nederlander, die als verbindingsofficier en tolk meegaat met de troep.
Vanmorgen overleed in de ziekenkamer tegenover de bidzaal (refter) een oud vrouwtje Stans, haar zoon was jammer genoeg niet aanwezig. Hij is bij de Tommys.
Vanmorgen trokken ook weer zware tanks over de grote weg. Pater Overste stond te kijken en te juichen bij Drieske voor de deur. De troepen zijn alweer vertrokken. Maar nieuwe kwamen in de plaats. Pater Overste verleent ze graag onderdak. Het zijn kalme gemoedelijke jongens. Vele vroegen ons reeds om een boterham. Frater Blokker, Knibbelen, Stolk, van Elswijk maken zich zeer verdienstelijk: zij spreken het beste Engels. Ook Pater Gundrie natuurlijk. Hij moet er heel dikwijls aan te pas komen als een of ander officier iets nodig heeft. Met uitbundige dankbetuigingen zijn ook reeds enige “patiënten” vertrokken. Pater Polman was aan het diner en vertelde enig nieuws uit Limburg. Pater Provinciaal schijnt direct na de bevrijding per auto naar België te zijn gereisd. In de namiddag kwamen nog pater Rutten en Reynders. Achter Habraken stegen vanmiddag kleine vliegtuigjes op. Interessant gezicht.
Tegen vier uur kwam pater L. Colijn. In Valkenburg is nogal schade aangericht, maar overigens is alles goed in Zuid Limburg. Pater Collens is door België gefietst; met behulp van een aanvraagbiljet kan hij overal ongehinderd door: Amerikaanse stempel doet wonderen.
Nog geheel den dag zware tanks, voetvolk en auto’s gereden, tanks met geheele ijzeren bruggen en booten. 200 Duitsche krijgsgevangenen gemaakt. De N.S.B.ers zijn vastgezet , moeten puin ruimen in het dorp.
Ben in dorp gekomen. Veel kapot. Schotten ingekwartierd. Veel gestolen door Duitsers en door Engelsen én door Nederlanders.
Gerucht: Kees Verhouden over het kanaal gezwommen en Dr Roelvink naar Best gereden om de Engelsen te halen. (Is niet juist, moet zijn Scholman met achterop de motor Harrie Kuypers met witte vlag).
Duitse krijgsgevangenen achter het parochiehuis.
De nacht doorgebracht in de oude studiekamer. We horen de granaten suizen! Tegen 6.00 uur wordt het heviger. Naar de kelder! Ook de pastoor en de kapelaans! In sommige afdelingen de H.Absolutie gegeven! Bij ons niet; de kapelaan is zeer rustig; het is een zeer heilig man, ziet het niet zo donker in. Een ontzettende beschieting is het; ik dacht soms het niet te overleven! Het beukte en knetterde op de ijzeren plaat voor het keldergat aan de buitenkant. Tanks staan achter het huis. Vóór het huis worden Engelsen gesignaleerd. We worden aangemaand tot voorzichtigheid! Het konden verklede Duitsers zijn! Om 8.30 uur nog in de kelder te Communie geweest. We waren toen al vrij!!!!!!
Een hartelijk Te Deum, nog nooit zó dankbaar gebeden!
Om 9.30 uur: Massale Engelse intocht!
Pater Rector en nog een zuster hebben de Engelsen over het kleine bruggetje de weg gewezen door de tuin naar de straat. Ieder van ons ontving een appel! Het was infanterie uit Moergestel; zenders en ontvangers van radio bij zich,(te zien aan de antenne),kleine machinegeweren enz.
De pastoor en de dokter sloten de troep, want ze mochten gisterenavond niet meer terug, hadden een fuif gehad bij de Engelsen en geslapen op een bed!! Hier in Oisterwijk zijn nog veel krijgsgevangenen gemaakt! Dit was niet naar de zin van de Engelsen; ze knalden ze liever neer! Het zijn veel Schotse troepen. Direkt was het Engelse Rode Kruis hier. De nieuwe brug in ‘n halve dag gelegd, onder dekking van granaatvuur.
De schade is enorm! Kapel en klooster, pensionaat en scholen, o.a. de gymzaal veel voltreffers! Een koe in de wei dood geschoten. Ook een varken aangeschoten. Een gedeelte van de stal staat er nog. Nu maken de Engels sprekende zusters zich verdienstelijk . (tot nog toe is het de Duit sprekende zuster Sr.Clementia geweest).
We ontvangen de Engelse vermaning zo dicht mogelijk bij of in de kelder te blijven. Er wordt nog veel geschoten door de Duitsers vanuit Udenhout. Gegeten in de kelder.
In de namiddag kwam frater Weltens uit Moergestel, waar de fraters door de zusters van het gasthuis buitengewoon verwend zijn geworden. Nu, wij mogen ook heel tevreden zijn over de zusters, die we hier gekregen hebben: sr Daphrosa, sr Tryphona en sr Cyrina. De zusters zijn ons werkelijk een voorbeeld. Dikwijls zullen ze wel stilletjes gelachen hebben om onze mannelijke onhandigheid, over de zindelijkheid van ons klooster. Een van de fraters zei eens in het voorbijgaan tegen zuster Cyrina: “Maar zuster, je bent altijd in de weer! Rust nu eens nooit?” Waarop het rake antwoord kwam: “in de hemel, frater, daar zullen wij rusten “. Zo hebben we heel wat geestelijke ruikertjes van onze zusters in ontvangst moeten nemen.
’s Bosch is vrijgegeven, er zijn vele dooden gevallen en veel gewonden. In Oirschot zijn 6 dooden, nog 12 uit Oirschot in andere plaatsen.
De nacht doorgebracht in de gang of kelder. Veel geschoten. Vanmorgen H.Mis en H.Communie in de kapel; wij staan in de gangen. De refter schoongemaakt en daar gegeten. Het tocht er erg, want alle ruiten zijn er aan weerskanten uit.
Geweldig transport van tanks en materieel langs de Moergestelse weg.
Zeer interessant! De novicen ruimen alle puin op.
De bevrijding van Oirschot heeft zich aldus toegedragen:
De Heer Dekkers is over het kanaal gezwommen, toen de commandant het hazenpad had gekozen en gezegd, dat op Nazareth alleen oude en zieke zusters zaten. Daarop hield het vuren op! De Engelsen dachten, dat het vol soldaten zat en zouden het kort en klein geschoten hebben!
Dank aan de moedige redder!!!!
Ook hier in Oisterwijk is de kerk zeer gehavend, idem gasthuis . In de boerderij één paard verbrand en één weggelopen en verdronken.
Zaterdag 27 October, nadat zij ’s avonds te voren in verzen afscheid hadden genomen, vertrokken zij. Drie boerenwagens van A. v. Esch, P. Roefs en A. Pijnenburg, waren daarvoor besteld, zoo vertrokken zij, den Heer dankende, dat zij het zoo goed hadden gebracht. Zij reden eerst naar de kapel van den H. Eik, en zongen daar het Magnificat, daarna bewonderden zij de schoone omgeving van de kapel.
De familie van den Boomen, Sien de huishoudster en de kleine 2e meid, Maria van de Schoot waren met hen meegegaan. Onderweg werden verschillende Hollandsche en godsdienstige liederen gezongen. Bij het klooster der Franciscanessen gekomen, werden nog 3 zusters van den Carmel opgeladen, die aldaar vertoefd hadden in de belegeringsdagen. Het was een blij wederzien. Intusschen had ik den rector v. Berkel, die ziek was, even bezocht.
In het klooster van den Carmel gekomen, gingen we alles nog eens bezichtigen, want nadien mochten we er niet meer in.
Middelswijl waren de timmerlieden begonnen met de gaten van pastorie en kerk te herstellen, het werk was nogal eens gauw gebeurd. Daar ik niet genoeg pannen had, haalde ik deze van het afdak van de school, die wel zoo lang zonder pannen kon staan.
De loge’s vertrokken nu, de een na de ander, weer naar Oirschot, de kelders werden weer leeggeruimd, en alles kreeg op Spoordonk, ofschoon langzaam, weer het gewone aanzien terug. Ook de geëvacueerden bij de boeren, keerden spoedig weer naar hun leeggeplunderde huizen in Oirschot terug. Het oorlogsmonster was voor Spoordonk voorbij.
Vandaag stierf Joseph van Roosendaal, een oude man, die een ernstige wond aan arm en borst had opgelopen. Veel oudjes zijn reeds vertrokken. Één keer werd het zelfs een hartroerende scène. Bij het afscheid begon een vrouwtje te huilen: “Fraters, gij hebt voor ons als honden geslapen” en toen zette een heel koor van “wenende vrouwen in.
we zijn naar huis gegaan, in ons huis zag het er erg uit, met de granaat veel kapot, toen we eruit waren was er veel gestolen en alles overhoop gegooid, goed dat we veel verborgen hadden in den grond in kisten want alle goede dingen hadden de Duitschers en slechte burgers gestolen tot zelfs geiten, varkens, kippen, wollen dekens enz. enz. toen we thuis kwamen hadden de Engelschen in ons huis geslapen.
De kerk kan niet meer gebruikt worden, de klokken die de Duitschers moesten hebben zijn weg. We hebben vier zondagen in het Gasthuis de H.Mis gehoord, toen is het Bondsgebouw of Parochiehuis weer in
Vannacht de Bosscheweg onder vuur genomen. Vreselijke beschieting . Velen sliepen in de kelder; ik had een ruststoel in de gang veroverd.
In Tilburg is de schade niet groot, het is ook vrij!
Ongeveer 30 N.S.B.-ers (de beweging die steeds met de Duitsers samenwerkte) zijn in Oisterwijk gearresteerd, opgesloten in de fraterschool, tot groot vermaak van Oisterwijk!
Ondertussen is de retraite van de zusters voor de Tijdelijke Professie afgelast al vóór de bevrijding .
Feest van Christus Koning. Hoogmis met drie heren. Om 2:30 uur plechtig lof. We hebben nu plenty Tommys hier. Ze zitten overal in ons huis. De cloitre hebben ze aan de kant van de filter. (Opslag plaats: wat hebben die lui een voorraad!) Dan komt een stuk dat we deze dagen als refter zullen gebruiken, want onze vorige refter (bidzaal) is ook door de Engelsen in beslag genomen. Verder nog de spreekkamer, de kamer van de Provinciaal,.1e theologie, filo kamer beneden. Oude huis eerste en tweede verdieping. Het zijn echte lekkerbekken die Engelsen. In de achter keuken hebben ze hun officiers coockkamer ingericht. Dan is er ook nog in het fietsenhok een keuken ingericht.
Een gezongen H.Mis in de studiezaal van het pensionaat. Na de H.Mis direkte ontruiming van alle scholen. Er komen Engelse troepen, het Engelse Rode Kruis, tandarts enz.
Vandaag is er sprake, dat we morgen naar huis gaan!! Zou het waar zijn? Het is haast te mooi om waar te zijn!
Tegen de avond bevestigend bericht: twee wagens voor 40 zusters en één wagen voor de pakken: de andere zusters lopen wel!
De grote refter werd ontsmet. Buiten zijn de matrassen allemaal gestopt. De zusters hebben er slag van. Vanmiddag kwam Pater de Keven uit Nijmegen op doorreis naar het zuiden (over België, als het lukt!) De pater heeft heel wat avontuurlijk’s beleefd. Pater Tessen vertrok vanmiddag naar Nijmegen. Pater Overste gaat naar Spoordonk enige dagen.
Om 10.00 uur zouden de wagens er zijn; om 12.00 uur pas vertrokken. Eerst de wagen van mulder van Es uit Spoordonk met de pakken, dan de wagens met de zusters. Daarachter de lopende zusters. Het gaat goed! Bij de noodbruggetjes worden sommige zusters wat angstig. Ik heb gedeeltelijk gereden en gedeeltelijk gelopen. Sr.Fidelia moest onderweg even voor een “noodzakelijke boodschap” een huis binnen. De karavaan ging door en was uit het gezicht verdwenen. Ze is-la ter door een Pater, op de fiets, (Sr.Fidelia op de fiets), geduwd door de Pater, teruggebracht!
De intocht in Oirschot had veel bekijks’. Overal zag je kapotte huizen. We kwamen langs de puinhopen van de kerk!
Een hartelijke ontvangst wachtte ons in het Moederhuis.
Wat hebben we elkaar veel te vertellen! Alles was in gereedheid gebracht, cel geveegd, bed gedekt enz.! Alle ruiten- zijn stuk, alleen keuken, refter, recreatiezaal en naaikamer goed.
In de recreatie- en naaikamer slapen de “Hofdames”.
Het is mij een raadsel, hoe de achtergebleven zusters dat allemaal in zulk een korte tijd hebben klaargespeeld.
Enkele zusters zijn in Oisterwijk gebleven voor het werk.
Sr.Clementine ziet er ellendig slecht uit!
Hè fijn! We zijn weer thuis!!
Begrafenis van Jos van Roosendaal. Alleen de mis was bij ons. Het lijk werd in Oirschot begraven, hoewel de overledene van Best is (reden: verkeersmoeilijkheid). Vandaag kwamen enige brieven aan en berichten over het rode kruis, ook uit Meerssen: alles goed!. Vandaag moeten ook alle scholastieken en broeders weer terugkomen. Onder het diner arriveerden frater Winhacken en frater Schleysen (die beide Trappisten in Tilburg waren). Laat in de middag kwam ook “Udenhout “ terug en een gedeelte van “Moergestel “. Frater van der Vleuten is in Eindhoven geweest bij zijn ouders: om over de brug te komen, liet hij zijn wijdingspapieren zien; toen was het goed. Ook pater Weert keerde terug uit Moergestel. Na veel omzwervingen, zijn we nu weer in de eigenlijke refter aangeland, die de zusters keurig netjes voor ons gepoetst hebben.
Samenvatting rappoorten Schotten die via Oirschot oprukten:
Unit HQ 44 (L) Inf Bde & Def Pl
Month and Year OCT 1944 Commanding Officer Brigadier JC COCKBURN, MBE
Heerlijk geslapen, eigenlijk verslapen!
Om 7.30 uur H.Mis en H.Communie in het bidkoor. Daarna ontbijt en dan getijden lezen. Alles is zoek geraakt en ieder gaat op “jacht” naar de eigen spulletjes. Het is natuurlijk recreatiedag! Ik ben met Mère-Vicaire naar de Kweekschool geweest en we hebben ‘n gesprek gehad (ik heb vooral geluisterd) met een Engelse dokter, een Schot, zeer interessant . Hij heeft goede raad voor de zieke benen van Sr.Simonetta.
Alles te samen genomen, was er Spoordonk bijzonder goed afgekomen. Slechts een boerderij, van Jan Rijnen, die door de Engelsche vliegtuigen in brand geschoten was, en een doode, Hendrik Erven, een jongen van 14 jaar, die op den toren van de Heuvelsche Kerk in Tilburg op een mijn liep, vielen te betreuren. Er was nogal wat vee gestolen bij de boeren, maar aan huisraad en andere artikelen was niet veel gestolen.
Intocht engelsen en einde der ellende.